Psycholoog over covid-afdeling: 'Veel verpleegkundigen zitten op het randje van een burn-out'

3FM komt dit jaar met 3FM Serious Request: The Lifeline 2020 in actie voor het Rode Kruis. Zij ontlasten medische hulpverleners en gaan verspreiding corona tegen. Lees er hier meer over.

Voor Karlijn Nijboer (23) voelt het vaak alsof ze in een andere wereld stapt, wanneer ze de covid-afdeling van het Reinier de Graaf ziekenhuis in Delft betreedt. Normaal werkt zij op de afdeling orthopedie, maar door het personeelstekort en het uitvallen van besmette en overbelaste medische hulpverleners meldde zij zich aan om op de covid-afdeling te werken.

Een heftige omschakeling voor Karlijn. "Op mijn vorige afdeling behandelde ik mensen die problemen hebben met botten en spieren, jaarlijks sterven daar ongeveer vier mensen. In mijn eerste week op de covid-afdeling zijn zes mensen overleden. Ik dacht: wat doe ik hier? Hoe ga ik deze acht weken overleven?"

Loterij

Karlijn vindt het onvoorspelbare aan corona eng. "Het ene moment lijkt het goed te gaan met iemand, en een uur later kan de patiënt opeens ingestort zijn. Zo lag bijvoorbeeld een jonge meid van begin twintig op onze covid-afdeling. Uiteindelijk moest ze naar de Intensive Care (IC). Dan denk ik: dat had mijn vriendin kunnen zijn."

"Laatst werd op een avond een 31-jarige jongen met een blanco voorgeschiedenis op de covid-afdeling gebracht. Die nacht zegt hij rond twaalf uur dat hij het benauwd heeft, dus verhoog ik zijn zuurstof. Half één zegt hij paniekerig dat hij stikt, en om half drie ligt hij op de IC. Je kunt je vinger er niet op leggen. Corona is net een loterij, alleen wil je die niet winnen. Iedereen kan het krijgen. Of je nou een blanco medisch dossier hebt of niet."

Maak angsten bespreekbaar

Karlijn is bang dat een coronapatiënt tijdens haar dienst overlijdt. "Ik heb dat nog nooit meegemaakt. Ik spreek uit naar mijn collega’s dat ik niet goed weet wat ik moet doen als het gebeurt. Laat staan of ik het trek."

Karlijn twijfelt soms aan zichzelf. "Ik heb meegemaakt dat twee patiënten na mijn dienst zijn overleden. Dan denk ik: heb ik iets over het hoofd gezien? Juist door die onzekerheden met collega’s te delen, krijg je de bevestiging dat je alles hebt geprobeerd. Omdat mijn team angsten en onzekerheden bespreekbaar maakt, werkt het verlies helend. Je collega’s begrijpen je. Je maakt alles samen mee."

Posttraumatische stress

Het zware werk en de onvoorspelbare ziekteverloop bij patiënten kunnen bij artsen en verpleegkundigen leiden tot emotionele overbelasting en in de ergste gevallen tot posttraumatische stressstoornissen.

Merel Molenaar (29), werkzaam bij GGZ-instelling HSK, is een van de psychologen die het zorgpersoneel in het Reinier de Graaf ziekenhuis ondersteunt door middel van debriefings. "We evalueren hoe een dienst is gegaan. Op deze manier wordt ruimte gecreëerd om stil te staan bij heftige ervaringen, zodat medisch personeel nare gevoelens en gedachten minder mee naar huis nemen."

"Daarnaast hebben we een kort lijntje met het zorgpersoneel, zodat ze naar ons toe kunnen komen als ze denken dat ze psychische klachten ontwikkelen," zegt Molenaar. "Als ik ook denk dat serieuze hulp nodig is, verwijs ik hem of haar door naar de huisarts of bedrijfsarts. Samen met de arts kan bekeken worden welke aanvullende zorg nodig is. Dan krijgt de verpleegkundige een intake gesprek en beginnen de therapiesessies. Voor sommige betekent het ook dat we hen ziek moeten melden."

Pijnpunten

Wat zijn de grootste pijnpunten bij het zorgpersoneel? "De emotionele overbelasting," zegt Molenaar. "Velen zitten op het randje van een burn-out. Dit gaat gepaard met een te hoge werkdruk. Collega’s raken besmet of worden getest, waardoor de bezetting onvoldoende is. Deze lege plekken worden weer opgevuld door collega’s die eigenlijk een vrije dag hadden."

"Flexibiliteit is belangrijk, maar hierdoor weet het zorgpersoneel niet waar ze aan toe zijn," gaat Molenaar verder. "Elke keer aanpassen kan stressvol zijn. De rek gaat eruit. Als het zorgpersoneel weet dat ze nog twee maanden moeten knallen, is het einde in zicht. Maar de huidige situatie is uitzichtloos."

Lege bedden

Karlijn vindt ook dat de werkdruk te hoog is. "Nu sta je ‘s nachts met drie mensen op vierentwintig patiënten. Laatst ging het met drie patiënten slecht, dan ben je al snel met zijn tweeën voor hen aan het zorgen. En de derde collega moet op de resterende eenentwintig patiënten letten."

Daarnaast moet volgens Karlijn het aantal besmettingen en doden omlaag. "Ik wil lege bedden zien!" zegt Karlijn. "Als je ziet hoe druk het is in ziekenhuizen, hoe vol de bedden zijn, betwijfel ik of ik het wel volhoud."

Molenaar ziet dat veel verpleegkundigen een druk voelen om heftige gebeurtenissen, zoals een overlijden, zo snel mogelijk te verwerken. "De wisseling is snel. Als er net nog een patiënt is overleden, is het bed binnen een dienst alweer gevuld. Een andere strategie die medische hulpverleners (onbewust) toepassen, is het wegduwen van heftige ervaringen. Als we er niet aan denken, is het er even niet en kunnen we verder werken."

Dweilen met de kraan open

Karlijn zou tot zeven december op de covid-afdeling werken. "De daling in het aantal besmettingen en patiënten die overlijden, geeft moed en ik heb besloten om tot begin februari te blijven."

Maar wat als iedereen straks weer hutjemutje zit tijdens de feestdagen? En hoe kijkt Karlijn naar mensen die zich niet houden aan de anderhalve meter? "Ik wil niet dweilen met de kraan open. Luister, hier liggen patiënten die een maand aan de beademing hebben gelegen. Ze kunnen niet meer lopen, staan of voedsel doorslikken. Tegen de mensen die denken dat het allemaal meevalt, zou ik soms willen zeggen: loop een keertje mee."

Touwtrekken

In hoeverre moeten we vrezen voor het uitvallen van zorgpersoneel? "De combinatie van het verlies van patiënten en collega’s én de continue hoge werkdruk gaan funest worden," zegt Molenaar. "Maar ik denk dat de klap vooral ná coronatijd komt. Het is een beetje als touwtrekken. Op het moment zelf trek je vol adrenaline aan dat touw, en moet je de wedstrijd winnen. Pas als je hebt gewonnen, voel je hoe hard je hebt moeten strijden. En dan val je om. Dat betekent niet dat alle medische hulpverleners straks overbelast thuiszitten, maar wel dat ze nu mentale steun nodig hebben om de klap later hopelijk te verlichten."

SERIOUS REQUEST: THE LIFELINE 2020

Met 3FM Serious Request: The Lifeline 2020 komt 3FM dit jaar in actie voor het Rode Kruis dat medische hulpverleners ontlast en verspreiding van corona tegengaat. In de week voor kerst (van 18 t/m 24 december) gaan drie dj-teams in lockdown vanaf Vliegveld Twenthe Evenementenlocatie om geld in te zamelen voor het Rode Kruis.

Wil jij dit jaar ook in actie komen? Dat kan! Doneer, kom in actie of loop mee met the Lifeline. Dit jaar kun je meelopen vanuit huis. Hoe dat werkt en hoe je jezelf kan laten sponsoren? Dat vind je hier!

Sander sprak met Karlijn over haar ervaringen op de covid-afdeling: