Regisseur Valerie Bisscheroux: 'Feminisme gaat niet alleen over vrouwenrechten'

Vanaf 7 augustus verschijnen er elke vrijdag nieuwe afleveringen van de serie online op het Youtubekanaal van NPO3. We spreken Valerie, die je misschien al kent als regisseur van Anne+, over het project en haar blik op het feminisme van nu.

Waar gaat de vierde golf feminisme over?

Dat feminisme speelt in de maatschappij, blijkt uit de talloze podcasts, t-shirts, Instagram-accounts, artikelen, pop-songs en boeken over het onderwerp. Op Internationale Vrouwendag, 8 maart, trok de Women’s March in Amsterdam tussen de vijftien en twintigduizend demonstranten. Maar waar feminisme in het begin nog ging over gelijke rechten voor vrouwen ten opzichte van mannen, gaat het in deze vierde golf over veel meer.

“Het gros van het feminisme van de eerste en tweede golf in Nederland, bestond uit vrouwen die hun rechten aan het vergaren waren,” vertelt Valerie. “In het begin van de vorige eeuw hadden vrouwen bijvoorbeeld nog geen kiesrecht. In die eerste golven kwamen ook zwarte vrouwen samen, maar hun stem werd niet gehoord. ‘We strijden toch allemaal voor hetzelfde,’ was de gedachte. Daarmee werden vrouwen van kleur uitgesloten."

(Foto: ANP)

Op de foto hierboven zie je de Dolle Mina's, een van de eerste groepen waaraan gedacht wordt bij de term feminisme. Ze demonstreren in 1974 voor een gerechtsgebouw in verband met een kort geding van de Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming tegen de staat der Nederlanden inzake abortusklinieken. Maar feminisme in 2020 gaat over meer dan alleen vrouwenrechten.

“Nu wordt steeds zichtbaarder hoe veel mensen nog rechten moeten vergaren. Het gaat niet alleen om vrouwen van kleur, maar ook bijvoorbeeld transvrouwen en queervrouwen,” zegt Valerie. “Omdat ik zelf queer ben, word ik ook met veel uitsluiting geconfronteerd en herken ik veel terug in de verhalen van anderen.”

Lees ook: Helft LHBTIQIA+ jongeren voelt zich niet vrij om op straat hand in hand te lopen

"Voor iedereen is wel een aspect van feminisme te vinden dat over jou gaat," vertelt Valerie. "Door beeldvorming wordt mannen bijvoorbeeld ook veel druk opgelegd om aan bepaalde verwachtingen te voldoen. Maar is niet maar één manier om man te zijn. Dat geldt voor veel groepen en verschillende mensen. Je hoeft niet zo bezig te zijn met al die verwachtingen en oordelen. Leet het oordeel lekker los. Durf te zijn wie je bent, en geef anderen de ruimte om ze te laten zijn wie ze zijn."

Anne+

Valerie brak als regisseur in 2018 door met ANNE+, een dramaserie over het turbulente liefdesleven van de lesbische twintiger Anne. Het vernieuwende aan die serie was dat Anne niet worstelde met haar seksuele oriëntatie. Dat ze queer is, is gewoon een gegeven waar verder geen vragen bij gesteld hoeven worden. Het eerste seizoen met afleveringen van tien minuten werd in allerlei talen vertaald en werd een grote hit, ook internationaal. Inmiddels is een tweede seizoen uitgezonden en is de serie geselecteerd voor een Gouden Kalf.

Het feminisme dat volgens Valerie onbenoemd in de fictie-serie verwerkt zit, kan ze veel concreter onderzoeken in de docu-serie Het F-woord. De projecten sluiten naadloos aan. “Het is allemaal een soort verlengde van elkaar, voor mij. Bij ANNE+ gaat het om representatie bieden voor queers, maar ook voor heel veel andere mensen die te weinig gehoord worden. Dat komt zo van binnenuit bij mij, dat het vanzelf in nieuwe projecten belandt.”

De vierde golf pikt geen bullshit

Deze vierde golf van het feminisme gaat over de overtuiging dat wie je bent, je keuzes en kansen niet zou moeten beperken. Dat geldt voor vrouwen, maar net zo goed voor mannen, mensen van kleur, mensen met een beperking, LHBTQIA+’ers, voor alle mensen. "Er zijn heel veel aspecten aan iemands zijn die je in acht moet nemen om te zien wie iemand is. Dat is intersectionaliteit.”

Volgens Valerie wordt de vierde golf gekenmerkt doordat de beweging kritischer is dan ooit. “Heel veel mensen pikken de bullshit niet langer,” zegt Valerie stellig. “Mensen hebben altijd de neiging om toch nog een ‘maar’ toe te voegen. ‘Ik heb niks tegen homoseksualiteit, maar...’ Die ‘maar’ is funest, die sluit uit. De vierde golf is daar heel kritisch op, en wordt voor een groot deel gedreven door internet. Het maakt dat de beweging veel zichtbaarder is. Het maakt het onderwerp trending, zonder een hype te zijn.”

Feminisme is voor iedereen

Valerie hoopt dat ze met Het F-woord kan laten zien dat feminisme heel veel aspecten en vormen heeft. “Je hoeft ook echt niet vooraan op de barricades te staan of boeken te schrijven of allerlei grootse meeslepende dingen doen om je in te zetten voor feminisme. Je kunt ook gewoon gesprek voeren met vrienden, of iets lezen, of je uitspreken als je iets ziet dat raar voelt.”

Dat strijden voor gelijkwaardigheid zal volgens Valerie nog altijd nodig blijven. “Het is nooit klaar. Rechten moeten niet alleen verkregen worden, maar ook bewaakt worden. Abortusrecht wordt bijvoorbeeld nu weer van veel vrouwen afgenomen.”

Bovendien is er nog een wereld te winnen, volgens Valerie. “Intersectionaliteit is een mooie gedachte, maar dat slaat nergens op als je dat achter de schermen niet genoeg bent. Ook in ons team en bij Human achter de schermen moet daar nog aan gewerkt worden. Door mensen van buiten je eigen achtergrond te betrekken open je een nieuwe wereld van verhalen. Dus daar moeten we hard aan werken. Zeggen dat je er mee bezig bent is niet meer genoeg.”