Drie jongeren over wat opgroeien met een ouder met psychische problemen met ze deed

Sascha Mensing (33): “Als ik thuiskwam van school, wist ik niet wat ik aan zou treffen”

Sascha Mensing (33) is voor het eerst publiekelijk open over haar thuissituatie, en dat vindt ze best spannend. “Dit gaat over mij, maar ook over mijn moeder en mijn familie. Als kind van een ouder met psychische problemen (KOPP) leer je veel rekening te houden met je ouder en ben je soms meer bezig met hoe het met hen gaat dan met jou. Daarnaast wil je je ouders niet schaden door er open over te zijn.”

Manische depressie

Sascha groeide op met een moeder met een manische depressie. “Dit houdt in dat ze periodes had van depressie, neerslachtigheid en somber zijn. Afgewisseld met heel vrolijke buien.” Bij manisch zijn hoort volgens Sascha het gevoel on top of the world te staan. “Bij mijn moeder uitte zich dat onder andere in koopdrang: ze kocht allerlei cadeaus voor ons. Maar ze had ook gekke ingevingen, zoals midden in de nacht de zolder opruimen.”

‘Altijd op mijn hoede’

Als kind was Sascha altijd op haar hoede. “Als ik thuiskwam van school, wist ik niet wat ik aan zou treffen en wat voor bui ze had. Ze had twee gezichten: de lieve moeder die verhaaltjes voorlas en aan de andere kant die moeder die extreem angstig was. Die in de war rondjes in de tuin liep.”

Sascha’s moeder had ook last van psychoses, zo’n tien jaar geleden was dat voor het laatst. “Ik woonde toen niet meer thuis. Mijn zusje was alleen met haar en was erg van streek omdat mijn moeder totaal niet zichzelf was."

“Toen hebben mijn zusje en ik haar naar de PAAZ gebracht, een psychiatrische afdeling in het ziekenhuis. Uiteindelijk werd ze gedwongen opgenomen in een andere instelling. Het was heel moeilijk om haar daar achter te laten.” Sascha zucht. “Poeh, het komt toch weer even binnen, als ik het zo weer vertel.”

Wat vindt de ander?

Door haar jeugd stond Sascha altijd aan. “Als kind ben je veel bezig met of het wel goed met mama gaat en wat anderen wel niet van haar vinden. Op het schoolplein zeiden kinderen of ouders weleens: Die is niet goed bij d’r hoofd. Dat vond ik altijd heel erg. Hierdoor denk ik nu nog steeds te vaak: ooh jee, wat vindt de ander hiervan?”

Dat uitte zich in onzekerheid en veilige keuzes maken, vertelt Sascha. “Als ik een gaaf idee had, dan ging ik er niet voor. Bang voor wat anderen dachten. Of als ik een avondje met vrienden afzei omdat ik tijd voor mezelf wilde, kon ik me de hele avond druk maken over wat ze daar wel niet van vonden.”

“Vanaf mijn twintigste ben ik na gaan denken over hoe ik in het leven sta. Hoe reageer ik op anderen? En is dat wel gezond?”

Gestopt in de makelaardij

Sindsdien is er veel veranderd. Sascha ging in therapie en besloot haar drukke leven in Amsterdam te verlaten voor een woning in Noordwijk aan Zee. Ook is ze de laatste jaren veel bezig met yoga, mediteren en mindset.

“Ik werkte als makelaar voor expats en was daar niet gelukkig meer. Door de pandemie was er niet genoeg werk meer voor mij, dus besloot ik samen met mijn werkgever om mijn contract te stoppen."

Toen ze in gesprek ging met HR, kwam ze erachter dat ze graag iets voor de maatschappij wilde betekenen. "En eigenlijk het liefste voor mensen die hetzelfde mee hebben gemaakt als ik.”

Nu zoekt Sascha een baan waarin ze ervaring op kan doen in de geestelijke gezondheidszorg (ggz), zodat ze uiteindelijk kan solliciteren voor een functie plus bijhorende opleiding als ervaringsdeskundige in de ggz. “Ik wil jongeren die in dezelfde situatie zitten helpen vanuit mijn ervaring.”

Ook is ze bezig met een website voor KOPP-kinderen: Kopp zonder zorgen. “Dit doe ik samen met mijn zusje. Hier willen we artikelen schrijven over wat opgroeien als KOPP-kind met je doet. Ook ben ik bezig met het maken van meditaties over thema’s als veiligheid en zelfvertrouwen.”

Geen heftige stemmingswisselingen meer

Het contact tussen Sascha en haar moeder is nu al jaren goed. “Sinds haar laatste opname is er gekeken naar welke medicatie ze nodig heeft om goed te functioneren. Ze is ook bij een psycholoog gaan lopen en doet vier keer per week vrijwilligerswerk. Al gedurende een hele tijd is ze stabiel. Ze heeft geen heftige stemmingswisselingen meer en heeft geen psychoses meer gehad. Wel neigt ze soms naar weinig zelfvertrouwen of somber zijn.”

“Ik merk dat ze haar bipolariteit leefbaar heeft kunnen maken en dat brengt voor ons allemaal veel rust. Ze komt vaak met mijn vader langs om samen met de hond te wandelen aan het strand. Vroeger nam ik meer een moederrol aan tegenover haar, nu is het meer gelijkwaardig. Met z’n vieren hebben we ermee leren leven. Het gaat beter met haar en wij hebben vroeger een plekje kunnen geven.”

Lincey Lima (25): "Als ik gesprekken met mijn moeder voer, voelt het alsof ik de ouder ben"

Lincey heeft een moeder met schizofrenie en een verslaving. Voor haar was het ook niet altijd makkelijk om open te zijn, totdat ze een paar jaar geleden bij een praatgroep voor jongeren zoals zij terechtkwam. Het hielp om haarzelf beter te begrijpen, en nu heeft ze samen met drie andere vrouwen een stichting opgericht: KoppOpRotterdam.

“Na mijn geboorte kreeg mijn moeder een postnatale depressie. Door verkeerde contacten en schizofrenie in de familie, bleef het daar niet bij. Ze ging drugs gebruiken, en heeft ook last van psychoses.”

Schizofrenie

Schizofrenie is een ziekte in de hersenen, die invloed heeft op de gedachten en belevingswereld. De verschijnselen kunnen ervoor zorgen dat mensen zo angstig, depressief of agressief worden dat ze in een psychose belanden.

Sinds haar zesde woont ze bij haar vader. “Mijn moeder zit al bijna mijn hele leven in een gesloten kliniek voor mensen met verslavingen en psychische problemen. Daar zit ze omdat ze een gevaar voor zichzelf en haar omgeving is.”

Langsgaan in de kliniek

Af en toe gaat Lincey bij haar moeder langs. “Vaak als ik er ben, is ze vlak, verdrietig en depressief. Of juist vrolijk op een hele kinderlijke manier. Als ik gesprekken met haar voer, voelt het alsof ik de ouder ben. Het gaat altijd over haar. En als ze mij dan wat vraagt over werk of school, kan ze zich niet concentreren en verandert ze van onderwerp. Dat is jammer. Ik kom daar eigenlijk om ook iets van mezelf te laten zien, maar dat lukt niet.”

De moeder van Lincey loopt vaak weg uit de instelling. “Ze spreekt dan met de mensen daar af dat ze bijvoorbeeld alleen naar mijn oma mag reizen. Maar ja, als je verslaafd bent, verzin je alles om weg te komen. Dan belandt ze bij slechte vrienden waarmee ze drugs gebruikt. Daar blijft ze dan soms weken, soms een maand.”

Waarom kom je niet naar mij?

“Als ze terug is, zeg ik altijd tegen haar: Waarom kom je niet naar mij toe als je wegloopt? Om mij te zien? Je zou hier kunnen slapen, douchen, eten. En er wonen genoeg bekenden in de buurt. Dan zegt ze dat ze mij niet wil lastigvallen met haar leven. Ze schaamt zich, omdat ze dan onder invloed is. Aan de ene kant ben ik blij dat ze niet komt als ze een psychose heeft, want toen ze vroeger met een psychose bij mijn vader voor de deur stond, vond ik dat altijd heel eng. Maar aan de andere kant hoop ik stiekem toch dat ze wegloopt om ons op te zoeken, in plaats van voor de drugs.”

Snel boos

Vroeger was Lincey echt een binnenvetter. Als ze thuiskwam van een bezoek van haar moeder, probeerde haar stiefmoeder een gesprekje met haar aan te knopen. “Dan ging ik altijd gelijk naar boven.” Toen ze ouder werd, begon ze tegen dingen aan te lopen. “Ik was snel boos en zag alles negatief.”

Daar liep ze vooral tegenaan tijdens haar eerste stage bij een wijkteam in Rotterdam. “Ik kwam bij gezinnen thuis waarvan een ouder verslaafd was en er kleine kinderen rondliepen. Dat raakte me zo, dat het me niet goed lukte om mijn werk te doen op stage. In dezelfde periode was mijn moeder ook weer lang weg uit de kliniek, dus daar maakte ik me ook zorgen over.”

Contacten in een praatgroep

Lincey liep zo vast, dat ze besloot om te leren praten over haar situatie. “Ik dacht, ik kan geen mensen helpen als ik zelf niet lekker in mijn vel zit. Ik deed een aantal gesprekken bij mijn huisartsondersteuner en startte voor een aantal weken bij een KOPP-groep, waarbij je met lotgenoten over je situatie praat.”

Toen het traject met de groep was afgesloten, had Lincey behoefte aan een plek om vaker terug te kunnen komen. En zo ontstond het idee voor KoppOpRotterdam: een soort zelfhulpgroep waar KOPP/KOV-kinderen op een laagdrempelige manier samenkomen en hun verhaal delen. “De ene keer doen we spelletjes, de andere keer hebben we het over onderwerpen als zelfstandig wonen.”

Lincey heeft grote plannen met de stichting. “Ik wil een plan opzetten waarbij we ook langs scholen gaan om over dit onderwerp te praten. KOPP/KOV is nog een vrij onbekend onderwerp, ik hoorde er zelf pas over toen ik vijftien was. Uit ervaring weet ik dat praten met lotgenoten helpt.”

Vincent Sparreboom (28): "Ik heb al heel jong geleerd om het zelf te doen"

Vincent heeft een moeder met een bipolaire stoornis. Hij is net afgestudeerd van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU) en maakte eerder de film Mama Mania over haar. Hij is nu bezig met een tweede film over parentificatie: de rolomkering tussen ouder en kind en wat dat als kind met je doet.

In zijn eerste film zie je hoe Vincent de rol van een beschermende ouder op zich neemt wanneer zijn moeder te maken heeft met een datingscam. “Ik wilde toen het verhaal vertellen van onze omgekeerde rolverdeling, maar wist eigenlijk nog helemaal niet dat ik bij de groep KOPP/KOV hoorde. Daar kwam ik later achter, door alle reacties. Dit thema is me blijven boeien en daarom maak ik nu een film over parentificatie. Hierin volg je Lucien, die via een familieopstelling de confrontatie aangaat met de rolomkering uit zijn jeugd.”

Een grote verantwoordelijkheid

Vincent heeft al jong geleerd om het zelf te doen. "Ik kon niet terugvallen op de zorg van mijn moeder. Ze had het erg zwaar na de scheiding van mijn ouders, en deed ook een beroep op mij om het gezin draaiende te houden. Als kind voelde ik me heel verantwoordelijk, maar tegelijkertijd wilde ik die verantwoordelijkheid ontvluchten. Hierom ging ik veel blowen en spijbelen."

De moeder van Vincent heeft een bipolaire stoornis. “Dit houdt in dat ze van tijd tot tijd manieën en psychoses heeft. Als ze in haar manische tijd zit, voelt ze zich extatisch blij. Als ze daar niet in zit is ze vaak neerslachtig en depressief. Er zijn weinig stabiele periodes. Om de vele ups en downs te managen, slikt ze veel medicijnen. Daardoor is ze vaak een beetje mat, en is het moeilijk om contact met haar te maken. Maar ondanks alles kan ze ook heel lief, warm en geïnteresseerd zijn.”

Een jaar geleden was de laatste keer dat ze een psychose had. “Dan denkt ze dat ze multimiljonair is en gaat ze via Funda villa’s in Wassenaar bekijken en bezichtigingen inplannen.”

Manische periodes

“In zo’n manische periode is zij eigenlijk heel gelukkig met al haar gekke plannen, maar het maakt mij heel onrustig. Ik slaap slecht en heb een gespannen gevoel in mijn lijf. Wat me dan zo gespannen maakt, kan ik niet goed uitleggen. Ik denk dat het iets van vroeger triggert. Dan komt die kleine Vincent weer terug, die totaal in verwarring is over wat er met mama aan de hand is en niet weet wat hij moet doen.”

Doordat Vincent als kind al veel heeft moeten zorgen, heeft hij nu als volwassene moeite met grenzen aangeven en aanvoelen. “Mijn moeder was all over the place, ze kon niet echt rekening met mij houden. Haar emoties waren heel groot en daar vroeg ze bewust en onbewust zorg voor. Als kind ga je je dan toch aanpassen.” Maar, het levert hem ook veel op, vertelt hij. “Ik kan goed luisteren en meevoelen met een ander.”

Gekke appjes

Vincent ziet zijn moeder een keer per maand. “In haar manische periodes stuurt ze allerlei gekke appjes. Dat laat ik dan langs me heen gaan, omdat het niet zo veel zin heeft om ertegenin te gaan. Dus ik bescherm mezelf ook, door wat meer afstand te nemen.”

At the feet of my mother

Vincent gaat op 30 oktober met een team meedoen met Last Man Standing. Dit is een evenement van MIND om aandacht te vragen voor psychische zorg bij jongeren. Er wordt dan ook geld opgehaald om deze jongeren te steunen. Bij het team van Vincent gaat vijftig procent van de opbrengst naar MIND en vijftig procent naar de nieuwe film van Vincent: At the feet of my mother.

Vincent hoopt dat mensen door deze film inzicht krijgen in wat het inhoudt om op te groeien in een gezin met psychische problemen en/of verslaving. “Ik hoop ook dat jongeren die uit dezelfde situatie komen, zich in de film herkennen en zichzelf serieus gaan nemen. Dat ze niet denken: bij mij valt het wel mee, het is wat het is. Ik weet uit ervaring dat het zwaar is om pijn van vroeger omhoog te halen, maar uiteindelijk zal het je helpen.”

#openup-week

Dit jaar is van 10 t/m 15 oktober de vijfde editie van de #openup-week. Dit is een themaweek van 3FM, NPO3 en FunX, op initiatief van omroep HUMAN en MIND. Tijdens de #openup-week besteden we aandacht aan mentale gezondheid bij jongeren en stimuleren we je om ook open te zijn over hoe het nu écht met je gaat. Meer weten? Check 3FM.nl/openup

Wil jij een idee krijgen van jouw mentale bui vandaag? Maak dan Check Je Bui! Een speciale mentale test om vijf jaar #openup te vieren.