Hasan (27) klom van vmbo naar hbo en strijdt nu voor gelijke kansen

Hasan staat in de gang lijnrecht tegenover zijn mentorleerling Murat*. Hij is een slimme en aardige leerling, maar enorm koppig. Hasan verheft zijn stem. "Dus jij vindt het tof om naar je vader te roepen: 'Kom maar naar school, ik ben geschorst'. Vind je dat goed? Je vader zou echt trots op je zijn. Je moeder zou trots op je zijn. Je bent geschorst, fantastisch. Je hebt een vier gehaald. Je bent de slimste thuis, ook op straat. Mensen zullen echt trots op je zijn." Langzamerhand dringen deze woorden tot Murat door. Het raakt hem. “Oké, ik wil niet dat mijn vader hier naartoe moet komen. Dat is niet leuk,” geeft Murat toe.

Ooit stond Hasan in Murat’s schoenen. Hij komt uit dezelfde buurt in Rotterdam-Zuid, en begon zijn schoolcarrière op vmbo-basis op dezelfde school als Murat. Ook hij was geen makkelijke leerling en maakte het leven van de docenten met zijn machogedrag zuur. Tien jaar later keerde hij terug naar zijn vroegere middelbare school, als hbo-student accountancy. Hij volgde het keuzevak Mentoren op Zuid bij Hogeschool Rotterdam. Hierbij wordt één groep studenten aan één klas leerlingen gekoppeld om de leerlingen individueel te begeleiden. Iedere leerling krijgt dus zijn eigen mentor. "Ik wilde jongens die in hetzelfde schuitje zaten als ik iets meegeven van mijn eigen ervaring."

Mentoren op Zuid

Het programma Mentoren op Zuid wil leerlingen in het basis- en voortgezet onderwijs gelijke kansen bieden om hun talent te ontwikkelen. Dit doen ze door studenten op basis van interesses te koppelen aan leerlingen. "We geven echt alle leerlingen extra aandacht, dus het is niet gericht op probleemleerlingen," vertelt Jos Heinerman, programmamanager van Mentoren op Zuid. "Iedere leerling heeft namelijk talenten die door individuele aandacht een stapje verder gebracht kunnen worden." Rotterdam-Zuid was ooit onderdeel van de Vogelaarwijken; wijken met achterstanden op verschillende gebieden. Dat concept is afgeschaft, maar Rotterdam-Zuid bleef het zorgenkindje.

"Het gebied scoorde het laagst op alle lijstjes die je maar kan bedenken," zegt Heinerman. "Lage inkomens, lage citoscores, veel zorgvragen; op alle gebieden was het heel droevig." Daarom is het Nationaal Programma Rotterdam-Zuid opgezet, waarbij verschillende partijen twintig jaar lang in het gebied investeren om de achterstanden in te halen. Het Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie van Hogeschool Rotterdam is hier partner in. Van daaruit is Mentoren op Zuid een van de programma's om de kansen van kinderen in het onderwijs te vergroten.

Achterstanden

Achterstanden zijn Hasan niet vreemd. Ze zorgden mede voor zijn opstandige gedrag. "Mijn vader had vroeger een sociale dienstuitkering. Op mijn dertiende had ik geen geld voor lunch of luxegoederen. Ik werd daarmee gepest. Dan ga je vechten voor je plaats en soms gebruik je geweld. Kijk, als je al weet dat je niets tekort komt, heb je geen zorgen en kan je makkelijker bezig zijn met je ontwikkeling."

Hasan had deze zorgen wel, waardoor hij niet gemotiveerd was om verder te kijken dan vmbo-basis. Heinerman van Mentoren op Zuid herkent Hasans situatie. "Met de kinderen is niets mis, alleen de omstandigheden maken het soms ingewikkeld om alles uit jezelf te halen. Dat kunnen allerlei invloeden zijn: slechte woonomstandigheden waardoor je niet de ruimte hebt om je schoolwerk te doen, armoede in het gezin, of een opeenstapeling van problemen in de gezinnen. Hierdoor is soms minder aandacht voor de opvoeding. De buurt is ook altijd ingewikkeld geweest. De criminaliteit is hoog en de verleiding van snel geld is groot."

Een belofte aan mijn moeder

Gelukkig redde Hasans economiedocent hem uit de brand. Hij maakte hem duidelijk dat zijn gedrag niet stoer was en zei: 'Als je iets wil bereiken in je leven moet je daar zelf voor zorgen. Niemand gaat je redden.' "Toen realiseerde ik me dat ik iets van mijn leven moest maken en mezelf kon ontwikkelen. Ik wilde diploma's halen tot zover mogelijk," vertelt Hasan. "Dit heb ik beloofd aan mijn moeder."

Hij haalde zijn vmbo-basisdiploma, en een diploma voor mbo-niveau twee, drie en vier. Daarna studeerde hij hbo-accountancy en nu volgt hij de lerarenopleiding bedrijfskunde op het hbo. "Mijn economieleraar was de eerste die tegen me zei dat ik de wereld aankon. Dan ga je daarin geloven: Ik kan iets bereiken, ik ben niet kansloos en alles staat nog open."

De lastigste leerling

Datzelfde wilde Hasan meegeven aan zijn mentorleerling bij Mentoren op Zuid. De eerste dag van het programma kwam hij de tweede klas binnen waaraan zijn klas gekoppeld was. "Wie is hier de lastigste leerling," Vroeg Hasan. Dat was Murat. Van Murats mentor kreeg Hasan te horen dat hij geschorst was en dat zijn vader daarom op school moest komen. De hoogste cijfers die hij haalde, waren vieren en drieën. Hasan herkende zichzelf in Murat en stapte op hem af.

"Ik ben Hasan, ik woon ook in Rotterdam-Zuid en zat hier ook op school.” Hij had zijn eigen rapport van de tweedeklas meegenomen. Daar stonden net als op die van Murat bijna alleen maar onvoldoendes op. "Kijk, ik was precies als jij. Hoe wil jij behandeld worden? Wil je als man of als kind behandeld worden?" Murat wist het wel. "Ik wil als man behandeld worden." Hassan zag de potentie van Murat en sprak hem moed in. "We gaan ervoor zorgen dat jij het einde van het jaar haalt."

Dat was nog best een opgave gezien de slechte cijfers, maar Hasan en Murat gingen aan de bak. Iedere week spraken ze elkaar. Hasan zag vooruitgang. "Hij vond het niet leuk, want de machoman van de klas en de grappige jongen was er niet meer. Hij was aan het veranderen. Aan het einde van het jaar haalde hij voldoendes, hoefde zijn vader niet meer naar school te komen en vond Murat het leuk om met mij samen te werken."

Kansen geven

Hasan heeft Murat een kans gegeven door in hem te geloven en hem aan te moedigen. Dat gebeurt te weinig, vindt Hasan. "Ik kreeg geen voorlichting over mijn kansen, dat ik het hbo aankon. Je moet leerlingen ook het gevoel geven dat ze altijd hogerop kunnen komen en daarop hameren. Zo creëer je automatisch kansen. Al red je één persoon, dat geeft al voldoening."

Heinerman, programmamanager van Mentoren op Zuid, sluit zich hierbij aan. "Als je aanvullend op de begeleiding van school wekelijks een uur extra individuele hulp krijgt kan je beter meekomen. En het geeft motivatie en zelfvertrouwen waardoor je doorzet, gaat geloven in jezelf en daarmee je kansen vergroot." Langzamerhand gaat ook de citoscore omhoog in Rotterdam-Zuid. "Je kan niet zeggen dat Mentoren op Zuid dat heeft gedaan. Maar het komt wel doordat je twintig jaar met verschillende partijen bezig bent om de wijk te verbeteren."

Klassen

In Klassen, de nieuwe documentaireserie van Human strijken Sarah Sylbing en Ester Gould een jaar lang neer in de klaslokalen, huiskamers en straten van Amsterdam-Noord. De makers van de bekroonde serie Schuldig nemen de kansengelijkheid in het onderwijs onder de loep. Lukt het school om het verschil te maken? Klassen is vanaf maandagavond 30 november te zien om 21:25 op NPO 1.

*Vanwege privacyredenen hebben we de naam van Murat gefingeerd. De echte naam is bij de redactie bekend.