Wordt Charlotte (24) de eerste Nederlandse vrouw in de ruimte?

Charlotte Pouwels kreeg de afgelopen weken een mediatsunami over haar heen. “Ik moet er nog een beetje van bij komen, eigenlijk.” Allemaal door dat ene optreden in talkshow Op1.

Aanleiding voor het talkshow-gesprek was de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. Die stelde in 2021, na elf jaar (!), eindelijk weer vacatures open voor nieuwe astronauten. Astronaut André Kuipers, de tweede en tevens laatste Nederlander die naar de ruimte mocht, sprak over zijn mogelijke opvolgers.

Een daarvan zat tegenover hem. Charlotte Pouwels. Een astronaute, geen astronaut.

Charlotte kreeg na Op1 zoveel interviewverzoeken dat ze haar telefoon dagen uitzette. Wij hebben geluk. Ze heeft haar mobiel net weer stroom gegeven, als wij toevallig voor de eerste keer bellen. "3FM? Aan leeftijdsgenoten wil ik mijn verhaal dan nog wel vertellen.’’

Twee weken later spreken we af op Leiden centraal. Vlakbij haar werkgever Airbus.

Jij zit in een procedure om naar Mars of de maan te gaan. Vertel!

"Klopt. Het is mijn missie. Mijn levensdoel. Als ik de ruimte ben in geweest, pas dan kan ik rustig sterven.’’

Waarom is het zo belangrijk? Wil je per se de eerste Nederlandse vrouw zijn?

"Dat is dus nooit een drijfveer geweest. Noem mij naïef: pas sinds mijn ESA-sollicitatie zag ik dat ik niet als derde Nederlander gezien zal worden, als derde Nederlander die wie weet de ruimte haalt. Nee, als het mij lukt ben ik vooral de eerste Nederlandse vrouw. Dat dat bijzonder wordt gevonden is mij nu wel helder. Maar om dat feministische karakter is het mij nooit te doen geweest. Ik wil dit gewoon. Ik wil het, ik wil het en ik wil het!’’

Je werkt bij Airbus Defence and Space Netherlands. Als tester van astronaut-materiaal. Wat doe je daar?

"Je moet je voorstellen: op aarde is overal lucht. Die lucht drukt. Vandaar het woord luchtdruk. Ga je voorbij de dampkring van de aarde dan is er geen luchtdruk. Die situatie heet vacuüm. Materialen reageren anders als de luchtdruk verdwijnt."

"Als testers doen we bijvoorbeeld hele grote koffers om satellieten en zonnepanelen heen. Zodat we zeker weten dat er geen lucht bij kan. We testen dan dingen in vacuümomgevingen bijvoorbeeld. Zoals het eigenlijk ook in de ruimte eraan toe zou gaan. Werken onze apparaten ook nog zonder luchtdruk in vacuümomgevingen? Je wil dat zeker weten, eenmaal in de ruimte kan je niet terug."

Hoe lang wil jij al de ruimte in?

"Ik was zes toen ik Star Trek keek. Een fictieve serie over hoe de mensheid planeten bezoekt. Later krijg je door dat dat acteurs zijn. Maar, hé: je kan wel echt de ruimte in, hoorde ik. Eigenlijk wil ik het dus een leven lang al. De ruimte zien en bij ESA.’’

Voor iemand die de ruimtevaart niet kent. Wat is nou precies de ESA?

"De wereld kent een paar grote ruimtevaartinitiatieven. De Amerikaanse NASA bijvoorbeeld, de Russische Roskosmos. En Europese landen werken samen in de ESA.''

Welke plaatsen in de ruimte gaat de mensheid binnenkort bezoeken? En: waarom is er dit jaar zoveel te doen rondom ruimtevaart?

"Ruimtevaartorganisaties, als NASA en ESA, hebben intenties permanente basissen te bouwen op de maan en op mars. Die intenties spraken ze onlangs gezamenlijk uit. Revolutionair. Plaatsen dus die mensen met ruimtemodules telkens kunnen bezoeken. Noem het ruimtesnelwegen tussen aarde, maan en Mars."

"Pas na de aanstelling van alle astronauten wordt bepaald wie naar de maan en Mars gaan. Dus waar je mogelijk terechtkomt weet je als sollicitant niet. Op de maan zijn we weleens geweest natuurlijk, op Mars als mens nog steeds niet. Dat maakt alles extra spannend.''

Staan er al bezoekjes in de agenda?

"Ja. 2024 gaan samenwerkende ruimtevaartclubs opnieuw naar de maan. 2030 gaan we dan naar Mars. En in 2050 hopen organisaties dan zover te zijn dat honderd mensen een kolonie kunnen starten op Mars. Een minidorpje waar mensen permanent wonen.''

Echt waar? Het klinkt als een sciencefiction-film of als iemand die te veel blowt.

"Haha, kan ik mij voorstellen. Maar geloof mij. Het is gewoon heel realistisch. We gaan straks, ooit, op vakantie naar Mars in plaats van naar Frankrijk. Daar geloof ik heilig in. Honderd jaar geleden was vliegen ook utopisch. Kijk waar we nu staan.''

Als jij de functie krijgt maak je dus kans om naar de maan en Mars te gaan. Je eerste testen voor de sollicitatie waren goed. Hoe groot is de kans dat je het ook wordt?

"Heel eerlijk? Zo’n tienduizend kandidaten blijven over na de eerste schifting. Voor 26 ESA-functies. Een kans van één procent is al veel. Maar dat geldt bijna voor iedereen die nu overblijft. We zijn met zoveel.''

"De ideale kandidaat is tussen de 27 en 37 jaar, werkt al twintig jaar als professioneel piloot, heeft twee jaar op Antarctica geleefd en was tussendoor topatleet. Oftewel: het is een God die niet bestaat, geen mens kan dat in één leven. Iedere kandidaat heeft mankementen.’’

Wat zijn jouw voor- en nadelen?

"Voordeel is dat ik veel ervaringen heb in ruimtemissies op aarde en iedere dag besteed aan het doel: de ruimte in. In werk en hobby. Veel sollicitanten zullen dat doel hebben gehad, maar doen nu iets anders. Ik bezocht meerdere vulkanen waar het ruimteleven werd nagebootst. Lopen en leven daar lijkt op het ruimteleven."

Hoe gaat dat in z'n werk?

"Zoiets heet een zogenoemde analoog-astronaut-missie. Daarin simuleren we in een lavagrot of vulkanisch gebied zones die lijken op maangronden en het Mars-leven. Maan en Mars zijn namelijk ook vulkanische gronden. In die zones testen we gelijk maanlanders, nieuwe technieken en: de mentale gesteldheid van zes mensen die tot elkaar veroordeeld zijn."

"Hoe reageren zij als ze ver ver van iedereen met zo'n clubje samen leven. Je wordt voor twee weken tot soms zelfs zes maanden opgesloten. Je mag alleen naar buiten door een airlock in een speciaal ruimtepak, net zoals het op de maan zou zijn."

En nu...

"Een nadeel? Niet erg moeilijk. Ik ben 24, het kan best goed zijn dat ze mij nog té jong en onervaren vinden.''

Wat was in al die veldtrainingen de grootste les?

"Je denkt vaak: trek ik het fysiek wel? Psychische gesteldheid speelt ook een megagrote rol. Je bent daar compleet afgezonderd van alles en iedereen. Wat doet dat met een mens? Het ergste voorstelbaar: een airlock. Iemand trekt de eenzaamheid mentaal niet, doet de deur van het schip of huisje bewust open en de boel ontploft. Iets dat je ook vaak in horrorfilms ziet en echt kan gebeuren. Gelukkig worden alle astronauten erg goed gescreend."

Gewetensvraag. Ben jij bang dat een ander doordraait en dat doet? Of juist dat jij die deur straks opent?

"Je vecht constant tegen je eigen grens. Ik ben misschien eerder bang dat ik het dan ben. Haal ik de volgende ronde, dan krijg je interviews en psychologische testen van hele heftige vormen. De mentale vraag: draai jij door in de ruimte of niet? Je krijgt hersenscans. Ze sluiten je op voor zestien uur. Of je moet met zuurstoftank en astronautenpak acht uur onder water blijven. Het beangstigt niet. Zelfs de stofzuigertest niet, om een vrouwelijk vooroordeel weg te nemen.’’

Stofzuigertest?

"Een beetje ranzig wordt het nu. Laat ik het als een kerel zeggen: je hebt een stofzuiger in de ruimte en daar zuig je je drol mee af. Een mens poept evengoed in de ruimte. Ook toen zei de vrouw in mij nog steeds: ik moét de ruimte in.’’