FAQ: Angelo Bromet beantwoordt jouw vragen over racisme

Voordat je jezelf een ongeluk scrollt op je telefoon, vind je hieronder de vragen die behandeld worden.

• Waarom is ‘racisme’ nu een groot onderwerp… Nederland is toch helemaal geen racistisch land?
• Hoeveel tijd en moeite besteed je aan mensen die niet lijken te (willen) begrijpen dat in NL racisme is?
• Ik zeg ‘ik zie geen kleur’ en mensen worden boos. Da’s toch juist goed?
• Waarom ben ik ’wit’, niet ‘blank’?
• Maar ‘All Lives Matter’, toch?
• Waarom mag ik als wit persoon het N-word niet zeggen of meezingen, ook niet als het in nummers voorbij komt?
• Ik hoor steeds de term ‘wit privilege’ - wat is dat?
• Hoe spreek ik mijn familie of vrienden aan op racistische uitspraken (al weet ik dat ze ’t misschien niet slecht bedoelen)?
• Kom ik dan niet snel ongeïnformeerd over, als ik er zelf ook nog niet zoveel vanaf weet?
• Hoe kan ik mezelf hierover inlezen? Heb je tips?
• Wat is het verschil tussen ‘ik ben niet racistisch’ zeggen en anti-racist zijn?
• Waarom wordt er gereld op sommige plekken? Geweld gebruiken is toch ook niet goed?

Waarom is ‘racisme’ nu een groot onderwerp… Nederland is toch helemaal geen racistisch land?

Ik denk dat Nederland niet per definitie een racistisch land is, maar het heeft wel een heel groot racistisch verleden. En heeft toch ook aan de basis gestaan van de pijn waarmee veel mensen op dit moment moeten dealen. Ik denk dat het belangrijk is om een aantal dingen van elkaar te scheiden. Je hebt de Nederlander, het Nederlands verleden en je hebt Nederland als land, onderverdeeld in instituten en politieke lagen. Ik denk dat racisme in Nederland eigenlijk nooit is weggegaan. Ht is minder zichtbaar geworden in the public eye, er zijn door de decennia heen heel veel mensen aan het vechten geweest tegen racisme, zowel mensen van kleur als witte Nederlanders. Er zijn al veel battles gewonnen, maar dat wil niet zeggen dat het weg is en dat wil zéker niet zeggen dat het niet iets is waar voor gestreden zou moeten worden.

We kunnen allemaal gelijkwaardig met elkaar leven en het tegelijkertijd van mens tot mens niet met elkaar eens zijn of elkaar niet mogen. Da's op menselijk niveau begrijpelijk, we zijn nou eenmaal allemaal verschillend. Maar als het gaat om racisme dat institutioneel ingebed is en wat er eigenlijk voor zorgt dat bepaalde groeperingen stelselmatig worden achtergesteld, dan moet je daar wel verder in gaan. De persoon die deze institutionele uitvoer geeft aan iets is misschien geen racist, maar wel de uitvoerder van iets waarin racisme ingebed is. Misschien weet hij of zijn niet eens beter. Je doet iets, precies zoals het altijd gaat, maar soms creëert dit voor een andere groep stelselmatig een dilemma. Die groep geeft dat aan, al een aantal jaar... En nu komen we op een tipping point waarin zoveel zichtbaar begint te worden. Los van een persoon als racist is er een instituut opgebouwd (Nederland, dus) waarin zoveel racistische ondertonen ingebed zijn, dat mensen zoiets hebben van 'hier willen we niet, als één samenleving die we eigenlijk horen te zijn, mee verder'.

We moeten opnieuw kijken wat er in deze eeuwen is opgebouwd en hoe dat zich nog verhoudt tot hoe wij in 2020 naar het leven kijken en met elkaar willen leven. Als een aantal dingen dat in de weg staan, moeten we daar naar gaan kijken. We leven niet met primaire en secundaire groep Nederlanders, we leven met één volk. We moeten één kijk hebben, voor iedereen moet daar gelijkwaardigheid in zitten.

Hoeveel tijd en moeite besteed je aan mensen die niet lijken te (willen) begrijpen dat in NederLand racisme is?

Ik denk dat iets wat rechtvaardig is, iets waar mensen hun leven voor hebben gegeven, altijd de moeite waard is om onder de aandacht te houden. Dat wil niet zeggen dat elke keer als ik iets zeg, dat ik ook meteen verwacht dat er direct verandering in wordt gerealiseerd. Het betekent dat ik nooit vermoeid moet raken van het zeggen waarvan ik vind dat ik het moet zeggen, zolang het nog nodig is. Ik zal altijd die tijdsinvestering doen, die is niet toebedeeld aan een persoon. Ik denk dat we dat als volledige samenleving zouden moeten doen. Er zijn meerdere dingen door de jaren heen veranderd, denk aan de positie van vrouwen in het bedrijfsleven. Dat gebeurt niet alleen maar met de terugblik 'toen was het zo slecht', maar juist met het besef van 'dit kan nu niet meer, nu moet het anders'. Laten we dat minimaal als vertrekpunt nemen, dan is ieder gesprek de moeite waard.

Ik zeg ‘ik zie geen kleur’ en mensen worden boos. Da’s toch juist goed?

Deze komt zo vaak terug! Stel: iemand van kleur ervaart onrechtvaardigheid in een situatie. Ik deel zo'n situatie met jou en jij zegt 'Ik zie geen kleur'. Dan zeg je eigenlijk 'Wij zijn toch hetzelfde? Ik zie het dieper liggende probleem niet'. Maar als jij zou zeggen dat je wél kleur ziet, dan zie je mij staan en kunnen we de tijd ervoor nemen om de persoon áchter die kleur te zien. Als we kijken naar wat mensen die strijden voor gelijkheid allemaal niet binnenkrijgen via social media, 'zwarte aap, zwarte dit of dat'... Daar gaat het dus wel degelijk over kleur. Dan moeten we het daar dus ook over hebben. Als je zegt dat je die kleur niet ziet, haal je de kern van het gesprek weg. Dan zeg je: 'Dat wat met jou gebeurt, gebeurt misschien wel met iedereen' en daarmee bagatelliseer je dus dat het stelselmatig gebeurt met mensen van kleur.

De intentie achter een 'ik zie geen kleur' is vaak goed, ik proef in zo'n uitspraak het idee 'ik zie iedereen als gelijke, ik sta solidair met jullie'. Dus wil je solidair zijn? Zie dan in sommige opzichten wél kleur, om vanuit dat punt te vertrekken. Dat zwarte mensen niet beoordeeld worden op kleur, dat is wat we willen. Maar dan moeten we het eerst hebben over wat ons anders maakt, om te komen tot het ding dat ons bindt.

Lees ook wat 3FM-dj Angelique hierover deelt.

Waarom ben ik wit, niet blank?

Blank staat voor reinheid. Blank creëert een superioriteitsgevoel. De een is zwart, daar staat tegenover dat de ander wit is. Natuurlijk is iemand die wit is, niet zo wit als een wit blaadje. Iemand die zwart is, is ook niet zo zwart als de nacht. Je gebruikt die term om huiskleur te duiden. Als je 'blank' opzoekt kom je uit bij reinheid, 'beter' of 'meer dan de ander'. Gevoelsmatig dus superieur. Dat is niet wat je zou willen uitspreken, zeker niet als je gaat praten over de disconnect tussen ons tweetjes, een zwart en een wit persoon. Als we kritisch blijven kijken naar elkaar en hoe we met taal omgaan, ga ik geen superieure waardes aan jou plakken terwijl je bij mij juist het tegenovergestelde doet. Zolang we het daar niet op een bepaalde manier over eens zijn, moet die keuze gemaakt worden.

Maar 'all lives matter', toch?

All lives matter. Ja. All lives matter, if black life matters too. Dat is eigenlijk waar het op neerkomt. Als we zeggen dat all lives matter, maar we in de uitvoer een verschil zien in hoe bepaalde groepen benaderd worden, dan moeten we daar iets mee. All lives matter, maar de vraag zou dan eigenlijk moeten zijn: do they really? Hoe kijk je naar hen die anders zijn, naar hen die de afgelopen eeuwen stelselmatig benadeeld zijn? Naar hen die tijdens de slavernij gedegradeerd zijn tot minder dan een mens? Hoe geef je deze mensen hun waardigheid terug?

Als je kijkt hoe wereldwijd wordt omgegaan met zwarte mensen en je zegt all lives matter, kun je dan uitleggen hoe er zo meedogenloos wordt omgegaan met zwarte levens op veel plekken in de wereld? Ik zou de discussie minder willen leggen op 'black lives' versus 'all lives'. Ik zou het meer willen hebben over 'If all lives matter, waarom is het zo dat die van ons er minder toe doen?'

Waarom mag ik als wit persoon het N-word niet zeggen of meezingen, ook niet als het in nummers voorbij komt?

Ik zou eigenlijk willen weten waarom je dat zou willen. Waarom zou je een woord willen gebruiken dat door de monden van je voorouders gevuld is met zoveel emotie, haat en minachting? Een woord dat door zwarte mensen bijna niet meer weg te denken was, omdat dat gevoel van haat zo in ons ingebed zat. Het enige wat we nog konden doen, was het woord flippen en er iets anders van maken. Zo van, 'I said it, dus je hoeft het niet meer tegen me te zeggen'. We zijn het op een andere manier gaan inzetten, met een andere emotionele lading. Hiphop begon daarmee in de jaren tachtig. Het voelt soms bijna als een broederschap waarin wij het tegen elkaar wél kunnen zeggen. Omdat wij weten welke lading het had, maar omdat we het woord nu ook overwinnen en eigen maken door het te gebruiken.

In geen enkel opzicht komt het uit de monden van een niet-zwart iemand positief over. Het maakt niet uit hoe je het flipt: n*gga, n*ger of n*gger... Whatever, het maakt me niet uit welke je gebruikt. In geen enkel opzicht komt het positief over. Dus de vraag is, waarom wil je het zeggen? Waarom wil je jezelf vereenzelvigen met een woord dat in historische zin misschien wel de grootste smet is op je legacy van de afgelopen eeuwen? Ik zou het niet eens aanraken of willen aanraken. Gewoon denken: weet je, Imma skip that. Het is niet voor mij om te zeggen. Sommige dingen moet je gewoon met rust laten.

Daarnaast is er binnen de zwarte gemeenschap ook nog heel veel discussie over. Is het wel een woord dat gebruikt moet worden? Het is niet per definitie een woord dat in alle lagen van de gemeenschap geneutraliseerd is. Het is een dialoog die we intern moeten aangaan. Dat we met het n-word pijn hebben omgezet in kracht, maakt ons, in mijn optiek, bewonderenswaardige mensen. Er zat zoveel pijn in dat woord, dat zit er nog steeds, en het feit dat we dat kunnen flippen naar kracht vind ik tof. De vraag is: wanneer is het genoeg en kunnen we het loslaten, zodat we door kunnen gaan met being proud, black people?

Ik hoor steeds de term ‘wit privilege’ - wat is dat?

Het betekent dat je het voorrecht hebt in een veld van kansen. Er bestaat een wat negatieve schets over bepaalde groep mensen en een superpositieve schets over andere groep mensen. Men is op zoek naar de juiste kandidaat of persoon en kiest de persoon die de supergoede schets vertegenwoordigt. Daarbij wordt er meer gekeken naar welke schets die deze persoon vertegenwoordigt, in plaats van de waarde die hij of zij toevoegt. White privilege: het moment waarop je zoveel strepen voor hebt omdat je wit bent, zonder dat er nog is gekeken naar jouw kwaliteiten en eigenschappen. Je hebt nog niets bewezen, maar je hebt al een streepje voor. De ander staat automatisch een of meerdere streepjes achter, want die vertegenwoordigt een groep waar een negatieve connotatie mee gemaakt wordt. Dat is white privilege.

Soms wordt er bewust gebruik van gemaakt, maar in veel gevallen is het onbewust. Ook omdat de samenleving nou eenmaal zo in elkaar zit dat de ene groep er positief uit komt in bijvoorbeeld film, reclame of lessen op school. De witte Nederlander is de ontdekkingsreiziger, de overwinnaar, de Gouden Eeuw, het stabiele gezin, punctualiteit, altijd streven naar meer, openminded... Allemaal van dat soort termen worden de wereld ingeslingerd. Dus wanneer iemand je beoordeelt en je alleen maar op uiterlijk scant, plakt ie al (bewust of onbewust) al die positieve elementen aan jou vast. Daarna komt men er pas achter of je dit überhaupt kunt waarmaken.

Met de andere groep worden heel andere dingen geassocieerd: ruziemaken, niet meegaand, lui, stelen, agressief, crimineel... Allemaal dat soort dingen. Dan beoordeel jij die zwarte persoon, bewust of onbewust, ook op die manier. Daardoor heeft diegene automatisch een achterstand. Hij of zij krijgt uit beginsel al minder kansen, zonder ook maar de kans te krijgen om zijn waarde te tonen. En de ander krijgt juist veel meer kansen, al voordat hij zijn waarde getoond heeft. Dat is privilege.

Hoe spreek ik mijn familie of vrienden aan op racistische uitspraken (al weet ik dat ze ’t misschien niet slecht bedoelen)?

Laten we achterstevoren beginnen. Hoe weet je dat ze het niet slecht bedoelen? Dat is iets wat je goed kunt nagaan: soms hoef je iets niet slecht te bedoelen, maar kan het nog steeds van een slechte plek afkomstig zijn. Het kan erin gesluimerd zijn, maar er zit dan ook een onvermogen in jou om het te rectificeren. Daar zit dus wel iets! Vaak komen mensen uit een monotone culturele achtergrond, waardoor ze makkelijker op bepaalde manieren met elkaar hebben gesproken over een bepaalde groep. Da's nooit gecorrigeerd, dus die maniertjes zijn erin geslopen. Misschien heb je altijd gedacht dat die uitspraken normaal waren, omdat ze zo ook gezien werden. Dus laten we even dat als vertrekpunt nemen.

Op een gegeven moment ga je aantonen hoeveel uitspraken van zo'n persoon echt niet kunnen. Als je dat doet, spreek je voor sommige mensen direct uit dat die persoon een racist is. Het is heel moeilijk om iemand aan te spreken op iets wat zij als 'hun eigen manier van doen' zien. Nu duid jij aan dat dit niet kan en, sterker nog, dat het racistisch is. Dan komt er eerst weerstand: 'ik ben geen racist'. Ik denk dat iedereen eerst door weerstand heen moet. Vervolgens is het vaker horen, vaker praten, maar ook meer meemaken... Als je betrokken bent in situatie die echt niet kan, word je geconfronteerd met gevoelens van binnenuit. Dan voel je dat iets niet oke is, hoe er met iemand gesproken of gehandeld wordt. Dan kun je dat niet steunen en dán valt het kwartje. Het heeft tijd nodig.

De een denkt misschien 'Hoeveel tijd? We wachten al 300+ jaar!' Institutioneel hebben we geen tijd meer, dat moest gewoon gisteren al gebeuren. Dat moet aangepakt worden. Bepaalde mensen op bepaalde niveaus, met bepaald denkvermogen en wereldbeeld... De mensen die gezien worden als leiders van de samenleving, dat daar het kwartje nog niet gevallen is? Dat vind ik schandalig. Maar op menselijke maat, daar is tijd nodig.

Een ieder die de tijd kan nemen om het gesprek aan te nemen binnen familie- of vriendenband, zou ik willen verzoeken om dat te doen. Je moet aftasten waar de grens ligt. Sommigen zijn misschien racist en er trots op, daar valt niks te winnen, maar bij anderen gaat het eerder om de toon. Het draait niet alleen maar om het aantonen van feitelijke juistheden, maar ook om het aantonen van menselijk gevoel. Ik kan boeken erbij halen, jaren teruggaan... ik kan laten zien hoe dingen ontwikkeld zijn. Maar waarom als ik zeg dat iets mij, of een hele groep tegelijk, pijn doet, waarom zou dat niet voldoende zijn om in ieder geval te kijken wat we daarmee doen? Feitelijkheden erbij halen is belangrijk, maar het draait om het activeren van het empatisch vermogen. Daar heb je goeie gesprekken voor nodig, een goede tone of voice. Tijd en ruimte. Dan denk ik dat we met elkaar echt wel stappen verder zullen komen.

Kom ik dan niet snel ongeïnformeerd over, als ik er zelf ook nog niet zoveel vanaf weet?

Ik denk dat velen van ons ongeïnformeerd zijn. Een aantal mensen weten heel veel. Niemand weet alles. Sommige mensen weten een beetje. Maar we leven in een tijdperk waarin de zoektocht naar informatie op allerlei manieren vergemakkelijkt is. Als jij als persoon een welgemeende vraag stelt aan iemand die meer weet, zal je zeker wel een uitgebreid antwoord krijgen. Maar wat ik al zei: het gaat niet alleen maar om jouw historische besef. Het gaat om alleen al empatisch vermogen hebben voor wat er speelt. Het gaat om het besef dat jij in een proces zit, maar dat iedere stap die je al voor hebt op een ander jou al een mooie aanleiding geeft om een ander enigszins wat mee te geven. Niemand hoeft van mij ook belerend te zijn over materie waar je onvoldoende vanaf weet. Dus je hoeft niet altijd per se met de vuist op tafel te slaan als je niet op alles een weerwoord hebt. Maar het gesprek aangaan is belangrijk.

Er zijn ook gewoon jonge kids die niet met een racistische inborst geboren worden, maar waarbij het erin sluimert. Als je kijkt hoeveel kinderen die, zeker op basisschoolniveau, met een grotere diversiteit omgaan en vervolgens als ze naar de middelbare school gaan, dat alsmaar minder wordt. Totdat er in clubjes helemaal niemand meer is van een andere culturele vertegenwoordiging. Dat wil zeggen hoeveel impact we nog kunnen hebben op die jonge levens. Daar kan je ook je tijd en energie insteken. Het gaat niet alleen over mensen die al een vergevorderde mening hebben en die ook uiten, dat is niet het enige gevecht dat we moeten voeren. Het gaat ook over hen die gewoon blanco de wereld inkomen en onbewust worden aangetast, door informatie om hen heen. Daar kan je ook iets aan doen. En daar is dan die overstijgende kennis minder voor nodig. Daarin kan je juist empathie implementeren. Je kunt wat je weet gebruiken als voldoende kennis om in ieder geval één persoon zijn ogen te openen.

Hoe kan ik mezelf hierover inlezen? Heb je tips?

Sowieso zijn er echt heel veel boeken, films en documentaires waar je met heel veel bewondering, soms pijn, maar ook kracht doorheen zou kunnen gaan. Ik ben niet de juiste persoon om echt titels en dingen te geven. Ik heb zelf dyslexie dus ik lees niet zoveel, maar ik haal mijn informatie uit gesprekken. Ik praat heel veel met mensen. Ik sta open voor allerlei verschillende invalshoeken en daarom weet ik voor mijn gevoel best wel veel over veel verschillende dingen. Ook over dingen die eigenlijk helemaal niet behoren tot mijn directe realiteit. Als je bijvoorbeeld kijkt naar The Black Archives: daar vind je collecties van hen die enorm belezen waren, daar zal je echt al kunnen beginnen. Ze zitten in Amsterdam Oost, in Zuid-Oost. Daar kan je binnenkomen, even bladeren en daar dingen uithalen.

Ook online valt er genoeg te lezen, zien en luisteren. Check withuiswerk.nl!

Wat is het verschil tussen ‘ik ben niet racistisch’ zeggen en anti-racist zijn?

De een is een ontkenning van iets wat er eventueel wel is, maar je misschien niet wil toegeven of iets wat er gewoon echt niet is, maar waarbij je het alleen over jezelf hebt. En de ander is het besef dat in de samenleving waar jij toebehoort er een narratief is waar jij totaal niet achterstaat. Sterker nog: je bent er compleet tegen en je bent bereid, ook al ben je misschien van een andere culturele vertegenwoordiging, om je erover uit te spreken. Je bent bereid om je nek uit te steken voor iets waar je in gelooft. En dat gaat dus niet over het duidelijk maken van iets waarvan jij vindt dat jij niet bent. Want dan vertrek je alleen maar vanuit het ik-perspectief. Om verder te komen in samenleving hebben we niet alleen maar het wissen van eigen schuld nodig, maar het nemen van verantwoordelijkheid.

Op het moment dat jij zegt ‘ik ben niet racistisch’, maar je zegt daarbij niet per definitie ‘ik ben erop tegen’, dan is het heel discutabel waartoe je behoort. Omdat je het voor jezelf houd is er geen goed beeld of je nou voor of tegen bent. Als je zegt ‘ik ben niet tegen jou’, ben je dan voor mij? Is dat dan per definitie een aanname die ik kan maken? Of zeg ik gewoon van: als jij weg moet, maakt dat mij niet zoveel uit, maar ik zou je niet wegstemmen. Dat kan ook. Hoe gaan we daarmee om? Natuurlijk begint het als eerst bij jezelf. Je moet bij jezelf ten rade gaan: ‘wat vind ik dat ik niet ben’?

Waarom wordt er gereld op sommige plekken? Geweld gebruiken is toch ook niet goed?

Dat vind ik een hele goeie vraag! Stel het jezelf voor: je roept al lange tijd om aandacht en wordt genegeerd. Vervolgens gebeurt er iets en een groepering laat van zich horen: ook dat wordt genegeerd. De groep vormt zich en wordt groter, gaat vervolgens demonstreren. Je bent op straat, gaat stampij maken. Dat wordt gezien, maar niet altijd geplaatst. Vervolgens komt er een groep die zoiets heeft van ‘toen we erover spraken, werden we niet gehoord. Toen we schreeuwden van de daken, werden we niet gehoord. Toen we op straat gingen, werden we gezien en werden we gehoord, maar werd er niet echt geluisterd'. En dán is er een groep die zoiets heeft: 'Fock dat'!

Je doelt met het geweld voornamelijk op wat men in Amerika ziet. Daar zijn niet zoveel aantoonbare voorbeelden van in Nederland, niet binnen de anti-racisme onderwerpen. Je ziet het eerder als het gaat over andere zaken. Ik denk dat er eerder gereld wordt als er een bepaalde voetbalclub niet wint, dan wanneer men strijdt tegen racisme. Maar in Amerika zie je soms in het nieuws die underbelly van die samenleving, de mensen die misschien niet zo gebekt zijn als sommige sprekers. Mensen die misschien niet het geloof hebben dat je impact kan maken op politiek, die hebben het gevoel dat alles kapot moet. Het is frustratie, die cry moet eruit en dat uit zich op bepaalde manieren. Het is grappig dat witte mensen dan heel erg wachten op dat moment en dan zeggen ‘ja, maar moet je kijken wat dáár gebeurt?’. Maar ja, het heeft wel je aandacht getrokken. Waarom? Waarom zijn groepen die op nette manieren praten niet interessant genoeg om naar te luisteren? Waarom zijn zij die van hun grondwet gebruik maken, zichzelf groeperen en dan staan te demonstreren, niet voldoende om naar te luisteren? Waarom is er wel een oordeel over die laatste groep die zei ‘en nu mag alles naar de tyfus’? Dan is het toch makkelijker om te kijken naar hetgeen waar je een oordeel over kunt hebben. Het vereist helemaal geen research van jou, het is alleen maar observatie. Maar waarom is er onvermogen om te kijken naar wat eraan vooraf is gegaan, waar het vandaan komt?

Waarom moeten er zoveel mensen en zoveel commotie zijn voordat het voor politici interessant is om met zo’n partij te gaan praten? En als je dan met ze gaat praten, wat is dan werkelijk de intentie? Om er iets mee te doen, of is het om aan te tonen dat je ermee gesproken hebt? We moeten issues sneller serieus gaan nemen. Op politiek niveau, op staatsniveau, in het koningshuis, op het niveau van instituten die worden gefinancierd door de overheid. Veel sneller, veel inhoudelijker, veel transparanter. Zodat het niet uitkomt op alleen maar confrontaties van mensen op het menselijke niveau. Want uiteindelijk kunnen mensen op straat elkaar te lijf gaan, schelden en bedreigen, zoveel als ze willen. Mede daardoor zal er een kentering plaatsvinden. Maar ook de mensen die normaal hun kop in het zand steken, moeten uitspraken gaan doen. Zodat je werkelijk weet of wij een gedachtegoed aan het verdedigen zijn wat des Nederlands is of dat wij een gedachtegoed willen implementeren maar die door Nederland helemaal niet gedragen wordt.

Tot slot: een persoonlijke toevoeging van Angelo

Wat ik zeg is in vele gevallen feitelijk te onderbouwen, sommige dingen zijn mijn persoonlijke kijk op zaken. Ik hoop dat wat ik meegeef stof is voor een open, transparant en fijn gesprek. Uiteraard zijn er altijd mensen die zoiets hebben van 'we gaan ons uiten op een negatieve manier', dat zou ik jammer vinden. Ik spreek geen waardeoordeel uit, ik wil mensen aanzetten tot nadenken. Praat vooral met elkaar, praat met de ander. Besef: ieder moment dat je verandering teweeg wilt brengen, kun je het doen. Als je vandaag niet klaar bent en volgende week wel, is dát het moment.

Maar het allerbelangrijkste voor mij is de intentie: we moeten de intentie hebben om met elkaar in harmonie te willen leven, en om met elkaar stappen te kunnen maken. Intentie is gratis. Het is een gedachtegang en als iedereen dat individueel doet, kunnen we elkaar als collectief veel beter begrijpen. Dan kunnen we op zoek naar verschillen én naar wat ons bindt. We kijken voorbij kleur en gaan naar de mens. Maar we moeten het éérst hebben over het gedeelte wat ons scheidt, zodat we elkaar als gelijkwaardigen kunnen omarmen. Laten we stappen maken met elkaar. Laten we ervoor zorgen dat het voor ons, maar in ieder geval voor onze kinderen, beter wordt.

Lees ook
Dit is wat jij kunt doen tegen racisme
'Je hoeft geen racist te zijn om racistische dingen te doen'
Keti Koti: wat je moet weten over het Nederlandse slavernijverleden