Een derde van de jongeren meldt zich ziek vanwege mentale klachten

Dat blijkt uit onderzoek van 3Vraagt, onderdeel van het EenVandaag Opiniepanel, onder jonge mensen tussen de 16 en 34 jaar oud. Reden genoeg voor HUMAN en MIND om voor de zevende keer de #openup-week te organiseren, waarin psychische problemen onder jonge mensen bespreekbaar worden gemaakt.

Check hier alles van #openup!

Mentale klachten door corona nemen af

De overgrote meerderheid van de jongeren (85 procent) heeft last van mentale klachten. De meest voorkomende klachten zijn onzekerheid (56 procent) of stress (54 procent), maar in depressieve gevoelens (40 procent) en faalangst (30 procent) is een duidelijke stijging te zien.

Jongeren lijken op te krabbelen van de mentale problemen die zijn veroorzaakt tijdens de coronapandemie. Klachten als stress, somberheid, eenzaamheid en slaapproblemen schoten destijds omhoog, en zijn nu weer op het niveau van vóór de pandemie, of zelfs lager.

‘Het is pompen of verzuipen’

Maar het aantal jongeren dat prestatiedruk ervaart, is de afgelopen jaren toegenomen (76 procent). Vorig jaar was dit percentage 71 procent. De druk wordt volgens deze groep voornamelijk veroorzaakt door de maatschappij (71 procent) sociale media (58 procent), en scholen (41 procent).

Een deelnemer legt dit uit: “Je moet goed zijn in sport, het bespelen van een instrument, op school, een zo hoog mogelijk niveau halen, ook nog veel vrienden hebben, en leuke dingen doen. En uiteraard een bijbaan vinden, want dat is goed voor je ontwikkeling. Hoeveel uur zit er nog in een dag? In een week? En dan word je via socials geconfronteerd met de levens van anderen, die altijd leuker en beter lijken. Het is echt te veel.”

Dit wordt door een andere jong panellid beaamt: “De lat ligt hoog, iedereen is concurrentie. Het is pompen of verzuipen. En als we proberen in die storm ons eigen kompas te volgen en onze eigen waarden na te streven, ongeacht de druk, staat de oudere generatie altijd klaar om ons watjes te noemen.”

Ziek melden

De psychische problemen kunnen voor de jongeren nare gevolgen hebben: een derde van de jongeren (33 procent) zegt dat zich in de afgelopen twee jaar afgemeld hebben van school of werk vanwege die problemen. Van hen deed de helft dat af en toe, de andere helft regelmatig of voor een langere periode.

Veel jongeren liegen over de reden waarom ze zich hebben afgemeld. "Je krijgt meer begrip voor hoofdpijn, buikpijn of misselijkheid, dan voor het feit dat ik me mentaal zo leeg en uitgeput voel dat het niet lukt om eten voor mezelf te maken," legt een deelnemer uit.

Dit beaamt een ander panellid: “Er wordt altijd gevraagd waarom je niet kunt werken. Als je zegt dat het iets mentaals is, willen ze dat je alsnog komt. Dat zorgt voor extra stress, dus zeg ik nu maar gewoon dat ik me niet lekker voel. Mentaal ziek zijn, wordt weinig gerespecteerd.”

Drugsgebruik door psychische problemen

Uit het onderzoek van 3Vraagt blijkt dat 21 procent alcohol of drugs heeft gebruikt om hun psychische problemen te vergeten. Jongeren geven verschillende redenen waarom ze naar deze middelen grijpen wanneer het niet goed gaat. Redenen zoals ‘even uit mijn hoofd zijn’, ‘me minder kak te voelen’, ‘negatieve gedachten te onderdrukken’ en ‘beter te kunnen slapen’, worden gegeven.

“Ik drink wel eens alcohol om depressieve gedachten te onderdrukken, waardoor ik even 'niks' in mijn hoofd heb, zodat ik zonder problemen in slaap kan vallen”, zegt een jong panellid.

Taboe

Wees eens eerlijk… Durf jij je worsteling met psychische klachten met naasten te delen? Uit het onderzoek blijkt dat meer dan de helft (54 procent) van de jongeren het als een taboe ervaart om over psychische klachten te praten.

Waarom is het een taboe voor jongeren? Een deelnemer zegt: "Ik probeer er altijd open over te zijn, maar toch ben ik bang dat het gevolgen heeft voor bijvoorbeeld mijn carrière. Ik heb de angst dat mensen mij als incompetent of onbetrouwbaar zullen zien door mijn mentale klachten."

Dit beaamt een andere deelnemer: "Je laat toch liever zien dat het goed met je gaat. En ik had het gevoel wanneer je over je klachten zou praten, dat mensen zouden denken: 'heb je haar weer met haar problemen.’”

De angst dat mensen vreemd reageren wanneer je hen verteld over mentale klachten, leeft onder jongeren. "Het zou helpen als psychische klachten op dezelfde manier werden besproken, als bijvoorbeeld een gebroken been of verstuikte enkel," zegt een jong panellid.

Geen professionele hulp zoeken

De helft van de jongeren (vijftig procent) heeft (nog) geen professionele hulp gezocht voor de mentale problemen die ze hebben. Het is niet per se zo dat jongeren niet de wil hebben om hulp te zoeken. Redenen als ‘geen plek in willen nemen die iemand anders wellicht nodig heeft bij een professional’, ‘hoge therapiekosten’, en ‘mentale klachten die door professionals weggewuifd worden’, belemmeren het voor jongeren om aan de bel te trekken.

Een deelnemer vertelt: "Ik moet mijzelf openstellen en mijn gevoelens delen en dat is iets wat ik absoluut niet wil. Ondanks dat ik weet dat het niet goed voor mij is om alles binnen te houden."

Zorgen voor morgen

De prijsstijgingen (45 procent) en de wooncrisis (44 procent) hebben de meeste impact op de mentale gesteldheid van jongeren. Een aantal deelnemers van het onderzoek benoemen dat ze ‘van rekening tot rekening overleven en dat er nooit een vooruitzicht komt’.

Een dertigjarige participant legt uit: “Ik ben nog inwonend bij mijn ouders omdat huren te duur is. Ik heb het gevoel dat ik stilsta in het leven, en mogelijk niet vooruit kan komen.”

Een andere deelnemer zegt: “Ik heb nu een tijdelijke kamer, maar iets permanents is er niet te vinden. Ik moet mogelijk terug naar mijn ouders en dat geeft me heel veel stress.”

Klimaatstress

De klimaatcrisis (34 procent) en stikstofcrisis (21 procent) hebben ook invloed op de mentale gesteldheid. Een deelnemer zegt: “Ik denk ongeveer dagelijks aan het klimaat en de toekomst. Aan de ene kant zoek ik het ook op omdat ik me erg betrokken voel bij de sociale verandering die hiervoor nodig is. Maar aan de andere kant maak ik me er ook wel echt zorgen om.”

Sommige jongeren merken dat een combinatie van meerdere crisissen invloed heeft op de verslechtering van de mentale gezondheid. “Vooral het gevoel dat wat je ook doet je geen kans maak op een woning en ook dat het te langzaam gaat met het oplossen van de klimaatcrisis. Ik voel dat het bijna geen nut meer heeft en ik wil opgeven," aldus een panellid.

Rapportcijfer mentale gezondheid

Waar jongeren vorig jaar hun mentale gezondheid afgerond een rapportcijfer van 6,1 gaven, is dat dit jaar hoger: een 6,7. Zeven op de tien jongeren (71 procent) zegt dat de professionele hulp voor hun mentale klachten redelijk tot heel goed heeft geholpen.

Eén ding komt veel terug in de antwoorden van jongeren: praten helpt! Maar wel met de juiste mensen. Hoe kan je een ander helpen? Deze jongere geeft raad: “Er is naar mijn mening een misvatting dat wanneer iemand zijn of haar zorgen uit, deze persoon ook advies nodig heeft. Soms is gewoon luisteren al voldoende.”

Over het onderzoek

Het onderzoek is in samenwerking met NPO3, 3FM HUMAN en stichting MIND gehouden van 18 tot en met 27 september 2023. Aan het onderzoek deden 1.627 jonge mensen tussen de 16 en 34 jaar mee en 3.070 ouders van kinderen tussen de 12 en 25 jaar. Het onderzoek is na weging representatief voor zes variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur, gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2021.

#openup-week

Dit jaar is van 2 t/m 10 oktober de zevende editie van de #openup-week. Dit is een themaweek bij 3FM op initiatief van omroep HUMAN en MIND. Tijdens de #openup-week besteden we dit jaar, samen met artiest Bente, aandacht aan mentale weerbaarheid. Want: hoe ga jij om met tegenslagen en hoe blijf je mentaal in balans? Check meer verhalen via 3FM.nl/openup.

Zit je niet lekker in je vel of zie je het leven (even) niet meer zitten? Neem dan contact op met MIND of met 113 Zelfmoordpreventie.