Michiel (29): 'Dat ik geslagen werd omdat ik queer ben, is wel een drijfveer'

Het is Pride in Nederland. Homo, lesbienne, trans, bi, hetero, interseks: we vieren dat iedereen gelijk is. In die euforie wil Michiel Andeweg (29) ons ook laten stilstaan bij landen en steden waar je die vrijheid nog altijd niet vieren kan.

Het recente verhaal van de 14-jarige Frédérique uit Amstelveen trof hem daarin. "Het laat juist in deze feestelijke Pride-week zien dat er in Nederland ook nog een hoop te winnen is."

De tiener Frédérique kwam deze week een groep jongens tegen. Ze vroegen of ze een meisje of jongen was. 'Dat maakt toch niet uit', zei ze rustig, ze wilde de vraag liever niet beantwoorden. Het was een reden voor de jongens om haar in elkaar te slaan.

Michiel kent het geweld vanwege je geaardheid of voorkomen. “In mijn studietijd in Amsterdam had ik als queer-persoon soms te maken met straatintimidatie en één keer ben ik ook geslagen op straat. Toen het mij overkwam wist ik: dit gun ik niemand. Geweld omdat je niet-hetero of non-binair bent."

Daar ontstond een drijfveer er iets aan te doen. "Ervaring hebben met homofobie is wel iets wat verbindt, het is een universele pijn. Het heeft te maken met mijn strijd."

Samen met zijn werkgever Hivos lanceert hij de Pride-actie Free to be Me. Het vestigt deze week de aandacht op hun grote internationale strijd voor gelijke rechten.

Hivos is een mensenrechtenorganisatie die dit jaar vanuit Nederland startte met een wereldwijd project, voor de duur van minimaal vijf jaar. Het moet discriminatie, geweld en uitsluiting van LHBTIQ+-mensen tegengaan in landen waar zij onderdrukt worden.

De wereldwijde acceptatie van deze gemeenschap leek lang vooruit te gaan. Maar bijvoorbeeld de homorechten nemen in diverse landen weer af. In zeventig landen, van de in totaal 196 staten, is homoseksualiteit nu strafbaar. In landen als Afghanistan en Brunei kun je zelfs de doodstraf krijgen.

Is het niet verboden, dan zijn er genoeg landen waar je als homo of queer-persoon gevaar loopt. Een recent dieptepunt: in Guatemala werden vorige maand twee transgender-activisten in koelen bloede vermoord.

Michiel strijdt hiertegen, samen met de humanistische organisatie Hivos, dat gelijke rechten voor iedereen voorstaat, ongeacht seksuele voorkeur of genderidentiteit. De Nederlandse regering steunt Hivos' internationale plan. Zij kwam met een opsteker en beloofde de organisatie onlangs een grote subsidie.

Michiel studeerde Social Work and Law aan de Amsterdam University. Hij draagt als jongste beleidsadviseur het project. "Dat bedrag van de overheid is heel mooi. Daar kunnen wij activisten en community's wereldwijd mee ondersteunen."

Trots op Nederland

We mogen trots zijn op Nederland, vindt Michiel. “Voor LHBTIQ+'ers kan hier ook nog van alles beter. Maar wereldwijd zijn niet veel overheden die expliciet hun steun uitspreken voor queer mensen in andere landen. Weinig landen zouden zo'n project in woord en geld steunen."

Landen hebben soms met een homo- of transfoob land handel; en daarom houden zich vanwege financiële belangen stil. "Dat Nederland deze stap neemt is redelijk uniek. Wij komen op voor mensenrechten die andere landen soms negeren of niet erkennen."

Om te beginnen ondersteunt Hivos in veertien landen activisten. Hivos heeft kantoren in onder meer Kenya, Zimbabwe en Libanon. "We gaan werken in het Midden-Oosten, Afrika en Azië," zegt Michiel. "Daarnaast werken we in andere landen met partnerorganisaties samen.”

Activisten ondersteunen en lobbyen, dat klinkt wat abstract. Welke beelden moet je daarbij hebben? "We gaan eerst in gesprek met LHBTIQ+ activisten in deze landen. Gewoon: om de tafel."

Spreekbuis

Hoe kom je met hen in contact? “Hivos en onze partnerorganisaties werken al veel samen met lokale activisten en die contacten bieden weer een netwerk naar andere mensen uit de gemeenschap. Die vormen soms in het geheim al een actieve beweging. Zij beleven hun geaardheid vaak ook in het geheim.”

Queer mensen weten zelf het beste welke behoeftes de gemeenschap in hun land heeft en wat ze van een overheid nodig hebben, stelt Michiel. "Hivos kan activisten dan ondersteunen om die behoeften kenbaar te maken aan overheden, we fungeren als spreekbuis. Wij hebben een netwerk in de internationale politiek om die wensen aan te kaarten."

Geheime missie

In de meeste landen maakt Hivos haar komst openbaar. “Maar in sommige landen verbiedt de overheid homoseksualiteit en openlijk queer zijn. In die landen moeten we heel voorzichtig en anoniem te werk gaan. Als wij openlijk zouden zeggen dat we er werken, staan wij snel buiten of brengen wij mensen in die landen in gevaar.”

In sommige landen in het Midden-Oosten spoort de regering activisten die strijden voor homo- en queer-rechten op en hen wacht in het ergste geval de galg.

“Ja, een harde en kille waarheid. Daarom is in die landen privacy alles. Ondanks het risico willen we juist mensen daar ook de steun van ons project geven, al moet het heimelijk."

Het signaal dat Hivos wil geven is: je geaardheid is niet gek en zondig op deze wereld. "In deze landen zit alles in een opstartfase. We moeten de gemeenschap bijeen brengen om de taboesfeer eromheen af te breken én om richting regeringen te zeggen: 'Zij leven in uw land, het zijn mensen en zij verdienen een leven als ieder ander'.”

Mensenrechten en demonstraties

Wanneer activisten aangeven dat het in hun land echt niet goed gaat, kan een stap naar de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties een optie zijn. "De raad wijst landen erop als zij mensenrechten schenden. Geen enkel land vindt dat prettig. Wij bieden hierin, mochten activisten dit willen, begeleiding en financiële steun aan de lokale community's.”

Hivos wil vooral inspelen op behoeftes van LHBTIQ+ personen, benadrukt Michiel. “Als onze lokale partners meer zichtbaarheid willen, in een straatdemonstratie of mediacampagne, dan kunnen we daar ook fondsen voor beschikbaar stellen. Maar pas als zij dat willen. Wij leggen niets op, is ons motto."

In andere landen zijn homo's en queer-personen weliswaar niet verboden, maar is het maatschappelijk nog niet geaccepteerd. “Daar bestaan wellicht wensen om het huwelijk opengesteld te krijgen voor iedereen. Of ligt er een taak om geweld te bestrijden.”

Voor de Pride-campagne Free to be Me sloeg Hivos de handen ineen met kunstenaar en activist Sioejeng Tsao. Speciaal voor Pride ontwierp zij een Free to be Me faketattoo, button en sticker. Samen vormen ze het Hivos Pride Pakket waarmee iedereen kan laten zien: ik ben trots op wie ik ben.