Waarom zijn de wachtlijsten in de GGZ eigenlijk zo lang?

Het begon allemaal bij de decentralisatie in 2015. De wat? Oké, het zit zo. Vroeger was de zorgverzekeraar verantwoordelijk voor de geestelijke gezondheidszorg van alle mensen in Nederland. Sinds 2015 krijgen gemeentes geld van de overheid om voor jongeren tot achttien jaar binnen de gemeente te zorgen.

Dit heet de decentralisatie van de jeugdzorg. Het idee daarachter is dat de gemeente dichterbij de mensen staat dan de provincie of zorgverzekeraars.

De gemeente zorgt voor jou

De gemeente zorgt dus voor professionele zorg voor jongeren. Dat kopen zij in met geld van de overheid. Klinkt allemaal mooi, ware het niet dat naast deze decentralisatie ook meteen flink werd bezuinigd op jeugdzorg.

Daardoor kopen gemeentes te weinig specialistische behandelingen in, denk aan behandelingen voor borderline, autisme, eetstoornis of ernstig depressieve jongeren met suïcidale gedachten. Jongeren met ernstige psychische klachten moeten zo lang wachten op een behandeling, dat het voor hen riskant wordt.

Wat kun je doen als je op zorg wacht?

Elke gemeente moet een zogeheten doorzettingsmacht hebben. Dit is een persoon bij de gemeente waar je naar toe kunt bellen als je in crisis dreigt te raken omdat je zo lang moet wachten op zorg of hulp. Deze doorzettingsmacht moét een oplossing regelen in overleg met jou en/of je ouders. Maar dit is niet in elke gemeente goed geregeld.

"Daarom kun je ook in gesprek gaan met je huisarts," vertelt Mirjam Drost, woordvoerder bij MIND. “Die kan jou helpen om andere vormen van hulp of ondersteuning te bieden als je lang moet wachten. Daarnaast mag je van de huisarts verwachten dat hij op zoek gaat naar andere zorgverleners, die wel plek hebben."

Mirjam roept op om voor jezelf op te komen als je lang moet wachten. "En vraag je familie of vrienden om je hiermee te helpen. MIND kan zeker ook met je meedenken. Neem gerust contact met ons op.”

Geld is niet alleen de oplossing

Meer geld voor de zorg is volgens Mirjam niet alleen de oplossing. “Gemeentes en zorginstellingen moeten meer samenwerken," vertelt ze. “Stel je woont in Nijmegen, en er is daar een wachtlijst bij een psychiater of psycholoog. Dan moet de gemeente voor jou op zoek gaan naar een plek waar de wachtlijst minder lang is, dat kan bijvoorbeeld in de gemeente verderop. Maar ook de zorginstelling moet met jou naar andere oplossingen zoeken als het te lang duurt.”

Wachten, wachten, wachten

De wachttijd is volgens Mirjam afhankelijk van welke psychische klacht je hebt. “Zo zijn wachttijden voor jongeren met een persoonlijkheidsstoornis, autisme of een eetstoornis vaak langer.”

Gemiddeld wachten jongeren zo’n tien weken op hulp. Eerst vier weken voor een intake en daarna zes weken voor een eerste sessie. In de praktijk kost dit soms wel maanden tot een jaar, vooral bij jongeren met bovenstaande klachten.

“En dat vinden wij niet kunnen," zegt Mirjam. "Daarom organiseren wij Last Man Standing. Als je een gebroken been hebt, word je zo behandeld in het ziekenhuis. Waarom moet je met ernstige psychische klachten wel rond blijven lopen?”

Ook bij 18+ zijn wachtlijsten lang

Maar ook de wachtlijsten voor psychische hulp bij volwassenen zijn lang. Dan is niet je gemeente maar je zorgverzekeraar verantwoordelijk voor jouw zorg. Waarom wachtlijsten daar lang zijn? Ook hier speelt dat zorgaanbieders en zorgverzekeraars te weinig met elkaar communiceren over het ontstaan van wachtlijsten en ook niet actief genoeg zijn in het vinden van zorg.

Wat moet er veranderen?

Mirjam heeft een aantal punten die volgens MIND verandert moeten worden:

#1. “Het ministerie van VWS moet een actieplan maken om de lange wachtlijsten terug te dringen en dwingendere afspraken maken met gemeenten en zorgaanbieders om op tijd de zorg te leveren.

#2. "Onze ambitie is dat de wachtlijsten zijn teruggedrongen naar een aanvaardbaar niveau in 2018.

#3. "We verwachten een actievere houding van gemeenten en zorgaanbieders. Nu zitten zij op hun eigen eilandje. Maar ze moeten ook daarbuiten kijken. Met welke gemeenten kunnen zij samenwerken om de wachtlijsten terug te dringen?

#4. "Als er te weinig psychologen en psychiaters zijn moet er een concreet plan gemaakt worden, zodat we wel genoeg van deze mensen hebben. Ook moet er onderzoek gedaan worden: hebben we wel genoeg mensen die in de zorg werken?

#5. "De overheid moet een paar keer per jaar onderzoek doen naar wachtlijsten voor jongeren met psychische klachten. Dit wordt nu nog niet gedaan. Dat is raar, want zo kan er niet tijdig worden ingegrepen.”

Contact met MIND

"Merk je dat niemand met je meedenkt, en je te lang moet wachten op zorg? Je huisarts niet meedenkt of de gemeente niets voor je doet, neem direct contact op met MIND. Mogelijk kunnen wij je op weg helpen bij het vinden van een oplossing. Daarnaast is het voor ons goed om te weten wat er speelt, zodat we een vuist kunnen maken richting gemeentes, zorgaanbieders en de politiek."