Sem (29) eet uit zijn eigen voedselbos

Op een druilerige middag komen we aan bij MijnStadstuin in Amsterdam. Directeur Sem, nijptang en hamer in de hand, leidt ons vandaag rond door het Amsterdamse voedselbos. Sinds twee jaar is Sem directeur van Mijn Stadstuin, gelegen in het westen van Amsterdam. De volledige tuin is acht voetbalvelden groot en kan, gokt hij, zo’n driehonderd gezinnen van hun dagelijkse groente en fruitinname voorzien.

Voor driehonderd gezinnen in Amsterdam, welteverstaan. Lokaal produceren en afnemen staat voorop in het voedselbos. Een stuk milieuvriendelijker dan het laten invliegen van fruit uit verre landen. Daarnaast zijn de producten seizoensgebonden en worden er geen gifstoffen gebruikt, wat de bodem gezonder maakt en zorgt voor meer biodiversiteit.

In Nederland zijn voedselbossen hot & happening. Inmiddels bestaat er al meer dan honderd hectare voedselbos in Nederland, verdeeld over zo'n vijftig verschillende bossen. En daar wordt flink aan bijgebouwd. Een Drentse voedselboscursus heeft met meer dan tachtig aanmeldingen nu zelfs een wachtlijst en stichting Voedselbosbouw wil de komende vijf jaar flink uitbreiden met 150 hectare extra voedselbos op landbouwgronden.

Wijnbessen, frambozen en abrikozen

Langs de moestuinen lopen we richting het voedselbos, achterin de tuin. Althans bos, voor nu vinden we de heuvel met kleine, jonge bomen lastig als zodanig te herkennen. Toch is er al veel te vinden. “De meeste planten beginnen nu, zelfs in de winter, al vruchten te dragen. Dit is een Japanse wijnbes, die hebben we net geoogst. Hier staan frambozen en dit is een abrikozenboom, die moet nog groeien. En hier groeit ananasguave, die doet het ook goed.”

Voedselverspilling

Een belangrijk doel voor Sem is het tegengaan van voedselverspilling, door mensen de waarde van hun voedsel te leren kennen. “Als je je eigen voedsel produceert leer je hoeveel energie daarin zit. Hoeveel tijd, water en licht het kost om een tomaat te laten groeien. Dan denk je wel twee keer na voordat je die weggooit.”

Hij maakt zich grote zorgen om de manier waarop voedsel wordt verbouwd. “Het voedselsysteem is kapot. Degene die het voedsel eet staat veel te ver van waar het wordt geproduceerd, soja en bessen moeten bijvoorbeeld helemaal uit Zuid-Amerika hierheen komen. Terwijl je die ook gewoon in Nederland kunt verbouwen. Bijvoorbeeld in het voedselbos.“

Groenten boven elkaar

Waarom een voedselbos, in plaats van een moestuin of akker? Het belangrijkste ingrediënt van het bos is dat verschillende lagen groenten boven elkaar worden geplant. Dat bespaart ruimte en maakt de grond gezonder.

Sam legt uit: “Je hebt bijvoorbeeld een pastinaak, die kan onder de grond groeien, daar bovenop groeit sla – dat groeit op de bodem. Daarboven groeien braamstruiken en daarboven groeit dan weer een fruitboom. Op die manier gebruik je de ruimte heel intensief en kun je heel veel eten uit een bos halen, terwijl je een betere balans met de natuur creëert.“

De gezonde balans maakt het voedselbos een aantrekkelijke plek voor dieren. Insecten kunnen leven en daar komen weer vogels en muizen op af. Die vogels en muizen trekken weer grotere vogels aan. Sem: “Daardoor hebben we nu ook een buizerd die naast ons voedselbos woont en zie ik hier regelmatig fazanten en hazen.”

Daarbij zorgt de diversiteit dat ziektes niet snel kunnen verspreiden. Stel je verbouwt alleen maar mais, dan kan een ziekte ervoor zorgen dat je hele oogst mislukt: de planten steken elkaar aan. Dat heb je niet als de ene plant omringd wordt door andere, onvatbare soorten. Ook de verschillende dieren maken het systeem weerbarstiger. Als een ziekte één insectensoort treft, zijn er nog genoeg andere insecten die voedsel zijn voor grotere dieren.

Italiaans boeren

Voedsel was altijd al een belangrijke interesse van Sem. Hij werkte in de horeca en begon een cateringbedrijf met vrienden. “Een uit de hand gelopen hobby,” lacht hij. Hij sloot zich aan bij het Slow Food Youth Network, een jongerenbeweging voor een eerlijk en schoon voedselsysteem, en fietste met hen naar Sardinië. Daar werkte hij een tijdje op een boerderij om meer te leren over voedselproductie.

Die boerderij maakte indruk. “Het hele leven daar draaide om voedsel. Je staat op, gaat in de tuin werken en de schapen eten geven, dan ga je lunch maken en eten. Daarna doe je een dutje, maak je avondeten en eet je dat samen. En de volgende dag is weer precies hetzelfde. Dit wilde ik meenemen naar Nederland, het is geweldig om zoveel bezig te zijn met voedsel.”

Voedselbos van de toekomst

Halen we in een duurzame toekomst al ons eten uit het voedselbos? Waarschijnlijk niet, denkt Sem, granen zijn bijvoorbeeld lastig te kweken in een voedselbos. Hij ziet het voedselbos eerder als een plek om te leren wat er anders kan.

“In plaats van alles met gif plat te spuiten kunnen boeren een voedselbosrand om hun maisveld heen planten, daardoor krijg je al meer vogels die op muizen jagen die anders van de planten zouden eten. Dit soort oplossingen maken al veel verschil.”

Koop lokaal en in het seizoen

Hoe kun je op een duurzame manier met eten omgaan als je geen voedselbos hebt? Sem geeft drie tips.

1. Koop groente en fruit bij lokale boeren. “Natuurlijk is het niet voor iedereen haalbaar een voedselbos te beginnen, maar door bij boeren te kopen draag je ook bij. In mijn ervaring zijn die producten niet duurder en sommige boeren bezorgen zelfs!”

2. Ga je toch liever naar de supermarkt? Kies dan voor seizoensproducten! die niet uit een verwarmde kas of een ver land hoeven te komen. Het verbouwen van groente en fruit, de verpakking en het vervoer kost veel energie en grondstoffen. Ook is er ruimte nodig voor de landbouwgrond: ruimte die soms ten koste gaat van de natuur, zoals de Amazone. En de voedselproductie op droge plekken kan zorgen voor een tekort aan water.

3. Ga je eigen voedselverspilling tegen! Ga eens bij jezelf te rade wat je allemaal weggooit. Waarom schil je eigenlijk je aardappels? En waarom gebruik je de bladeren van een bloemkool niet? Daarnaast is het goed om voor je boodschappen doet te checken wat je nog hebt liggen. Gaat je eten snel over de datum? Misschien bewaar je niet alles op de juiste manier. Via deze bewaarwijzer check je hoelang je producten kunt bewaren, hoe je ziet of iets bedorven is en waar je verschillende producten het beste kunt opbergen.