Chaja (31) protesteert tot in het politiebusje: "Het is bizar hoe een vervuilende multinational wordt beschermd"

Gekleed in een wit pak en omringd door duizenden anderen stormt Chaja op de kolenmijn af. De politie, voorbereid op de plannen van de actiegroep, blokkeert de weg met busjes om de meute te stoppen. Een vergeefse poging: de activisten komen van alle kanten, omzeilen de agenten en rennen rechtstreeks de mijn in. Doel bereikt, totdat ze uiteindelijk hardhandig worden weggetrokken.

Het bezetten van de kolenmijn in Hambach (Duitsland) is een van de grootste acties op het gebied van burgerlijke ongehoorzaamheid in Europa. De actie, genaamd 'Ende Gelände', richt zich op het Duitse energiebedrijf RWE, dat met bruinkoolmijnbouw het oeroude Hambachbos, lokale dorpen en het klimaat bedreigt.

Ontbossing is één van de onderwerpen waar Chaja tegen strijdt. Niet alleen is het een reden om de kolenmijn te bezetten, ook werkte ze aan verschillende campagnes tegen ontbossing in de Amazone en Indonesië. "In de Amazone heb ik een herbossingsproject gedaan, waarbij ik samen met de Machiguenga, de lokale bevolking van de Amazone, bomen plantte in gebieden die ontbost waren. Dat was heftig, je ziet daar met eigen ogen hoe ontbossing eruit ziet en hoe extreem de gevolgen ervan zijn."

‘Bestuurlijke verplaatsing’

Het zien van zulke natuurschade is een belangrijke reden om te protesteren voor Chaja. Afgelopen jaren bezette ze vaak openbare plekken om vervolgens ‘bestuurlijk verplaatst’ te worden. De politie laadt de activisten in lijnbussen en brengt ze naar een plek buiten de stad. Bestemming onbekend, maar in ieder geval in de buurt van een treinstation. Daar aangekomen is iedereen vrij zijn weg naar huis te vinden, zonder boete of straf.

Chaja is niet blij als ze verplaatst wordt, maar ze weet: het kan erger. Het buitensporig politiegeweld dat daar soms mee gepaard gaat vindt ze daarentegen onbegrijpelijk. Chaja: “Het is bizar hoe een vervuilende multinational wordt beschermd, met zo’n grote politiemacht en zoveel geweld. Dat vind ik heel erg.”

Chaja ziet vaak dat de politie hardhandig en met onnodig geweld mensen weghaalt, vooral als er geen camera's zijn. Zelf maakte ze het ook een keer mee. "Agenten bogen mijn arm heel hard en pijnlijk, daar had ik nog een half jaar last van. Ze doen je vaak expres pijn, waarschijnlijk omdat ze hopen dat je dan gaat meewerken."

Geweldbeleid

Het politiebeleid rondom geweld bij protesten staat op politie.nl uitgelegd. De politie stelt tijdens demonstraties in het uiterste geval geweld te gebruiken, als er geen andere opties zijn om het gewenste doel te bereiken. "Dit geweld is aan strenge voorwaarden gebonden en het door de politie toegepaste geweld wordt altijd vastgelegd en getoetst. Dat wil niet zeggen dat het geweld onterecht of buitenproportioneel is."

Klimaatactiegroepen als Extinction Rebellion en Greenpeace spreken zich vaker uit tegen disproportioneel geweld van de politie tijdens protesten. Extinction Rebellion deelt filmpjes van arrestaties en spreekt in een online verklaring hun afschuw uit over het optreden van de politie. Greenpeace stapte vorig jaar naar de rechter, toen actievoerders op Schiphol ten onrechte bestuurlijk zijn verplaatst. De bezwaarcommissie van gemeente Haarlemmermeer oordeelde dat dit inderdaad niet had mogen gebeuren, maar de burgermeester schoof de bezwaren aan de kant.

Het meest radicale uit het zachtste plekje

Extinction Rebellion en Greenpeace zijn groepen waar Chaja regelmatig actie mee voert. Beide organisaties organiseren vaak radicale, burgerlijk ongehoorzame acties. Burgerlijke ongehoorzaamheid betekent het opzettelijk overtreden van de wet of het negeren van bevelen van de overheid met een politiek doel. Denk hierbij aan acties zoals het toe-eigenen van een universiteitsgebouw, blokkeren van de Rotterdamse haven of het bezetten van een drukke straat.

Chaja zich al lang in voor het klimaat en sinds zeven jaar doet ze mee met de burgerlijk ongehoorzame acties, naar eigen zeggen uit frustratie om het slappe klimaatbeleid. “Het meest radicale van mij komt uit het zachtste plekje: ik wil dat iedereen oké is in deze wereld, waarin het steeds slechter gaat met het klimaat. Neem bijvoorbeeld de kolenmijn: letterlijk een gapende wond in moeder aarde. Het is zo’n smerige plek, het doet pijn om dat te zien. Het geeft hoop om tijdens deze acties met een grote groep te zijn die zo ver wil gaan om dat te bestrijden.”

Intersectionele klimaatactivist

Chaja is niet alleen maar burgerlijk ongehoorzaam. Zo spreekt ze op evenementen en in panels, voert acties met Greenpeace, en werkt op de communicatie afdeling bij Milieudefensie. Ze begeleidt het Fair Future Generators traject, waar jongeren een project doen bij verschillende milieu-organisaties, en probeert jongeren te bereiken die nog niet zo actief zijn binnen de klimaatbeweging.

“Ik noem mijzelf een intersectionele klimaatactivist,” vertelt ze. “Dit betekent dat ik naar de klimaatcrisis kijk vanuit een humanitair oogpunt, met aandacht voor inheemse groepen, vrouwen van kleur en LHBT’ers. Zij worden vaak als eerste of het hardst geraakt door de klimaatcrisis, terwijl ze de kleinste voetafdruk hebben. De klimaatcrisis is onlosmakelijk verbonden met ongelijkheid, het één kun je niet oplossen zonder het ander.”

Ongelijkheid

Die ongelijkheid merkt ze ook tijdens de protesten. De vele aanvaringen met de politie gaven haar meer inzicht in machtsstructuren, wit privilege en onrechtvaardigheid. “Je merkt dat de politie verschillende mensen anders aanpakt. En überhaupt wordt er onnodig veel geweld gebruikt, de politie handelt overdreven hard naar geweldloze protesten.”

Als het uit de hand loopt, filmt ze alles. Agenten die dit merken, houden zich in en zo niet, dan dient het als bewijsmateriaal. Dat soort momenten zijn wel zwaar, fysiek en mentaal. Toch is Chaja bij de acties nog nooit eerder weggegaan. Ze wil zo lang mogelijk bezetten, dat is tenslotte het doel.

Veilig

Daarbij helpt het dat ze zich, ondanks de soms grimmige sfeer, altijd veilig voelt. “Een arrestatie hier kan vervelend zijn, maar ik weet dat ik hier uiteindelijk wel eerlijk word behandeld, al helemaal als persoon met het privilege van een witte huidskleur. Dat is anders voor collega’s in Bolivia, Ecuador of Colombia, waar klimaatactivisten hun leven niet zeker zijn.”

En ze doet de acties niet voor niks. Voorbijgangers reageren positief, het is motiverend om te zien hoeveel mensen bereid zijn samen actie te voeren en bovenal levert het aandacht op. “Kranten berichten over de acties en zo creëer je aandacht voor het overmatig gebruik van fossiele brandstoffen, ontbossing of het slechte beleid van de overheid. En het levert echt succes op: we zien vaak dat de overheid hun beleid aanscherpt, er nieuwe wetten worden ingevoerd, of dat we rechtszaken voor het klimaat winnen."