Anne (17) gebruikt illegale shit om te leren

Af en toe gaat leren gewoon niet chill. Je wordt door álles afgeleid. Wat doe je? Een ADHD-medicijn slikken en gaan met die banaan? Voor de één werkt werkt het, een ander verliest zichzelf compleet.

Neem bijvoorbeeld Anne (17). Eind vwo 3 had ze zoveel stress, dat ze even niet meer wist hoe ze het aan moest pakken. Haar ouders waren net gescheiden en er kwam een proefwerkweek aan. Ze stond er prima voor, maar moest wel voldoendes halen om het jaar te halen.

Stress

“Met een vriend praatte ik over mijn stress. Hij heeft ADHD en gebruikt dexamfetamine. Dit is een middel waardoor je je beter kan concentreren, net als Concerta en Ritalin. Hij stelde voor om eens wat van zijn medicijn te proberen, omdat ik ook concentratieproblemen had.”

“Ik moest van mezelf goede cijfers halen, omdat ik bang was anders niet over te gaan,” vertelt Anne. “Toen ik voor de eerste keer dex gebruikte ervoer ik zo’n chille focus. Ik kon opeens uren achter elkaar studeren zonder afgeleid te worden. Bij het gebruik van dex ben je zo gefocust, dat je zelfs schrikt als iemand je aanraakt. Ook kreeg ik een euforisch gevoel, zo van: Let’s go! We gaan ervoor vandaag!”

Net drugs

“Nu lijkt het alsof ik het over drugs heb,” zegt Anne. “Maar ja, dat is het eigenlijk ook. Dexamfetamine is een soort amfetamine, speed dus. Ik krijg er ook een speedy gevoel van. Het nadeel is dat ik een droge mond krijg en soms zo veel energie en focus voel dat ik er zenuwachtig van word. Aan het einde van zo’n dag studeren en het gebruiken van dex ben ik ook helemaal kapot. Ik heb dan ook echt geen zin om veel mensen om me heen te hebben. Dan voel ik me op. Leeg.”

Anne wilde eigenlijk alleen die bewuste proefwerkweek dexamfetamine gebruiken, omdat ze per se hoge cijfers wilde halen. Maar de volgende proefwerkweek had ze er toch wel weer behoefte aan.

Geen ADHD

“Nu gebruik ik twee jaar, alleen bij proefwerkweken, dex. Dat koop ik via die vriend van me,” legt Anne uit. “Omdat ik sinds de pubertijd al moeite heb met concentreren, heb ik een ADHD-test gedaan. Daar kwam niets uit. Aan de ene kant was ik daar blij mee, maar aan de andere kant vond ik het wel moeilijk. Zonder ‘stempel’ ben ik nog steeds iets illegaals aan het doen.”

In de onderbouw ging Anne alles gemakkelijk af, in de bovenbouw werd het moeilijker. “Ik ben inclusief naar school gaan zo’n 68 uur per week bezig met school. Vaak heb ik stress omdat ik het graag heel erg goed wil doen. Ik doe erg m’n best.”

Anne’s moeder weet van haar gebruik. “Als ik maar niet te veel gebruik. En als ik er maar niet afhankelijk van wordt, zegt ze.” Maar aan die afhankelijkheid twijfelt Anne.

Zelfs als ze geen zin heeft

“Ik weet dat ik zonder dex ook zou kunnen leren. Maar dit maakt het makkelijk en het gaat sneller. Ik merk wel dat ik ook buiten een proefwerkweek er wel eens aan denk om dex te slikken, zodat ik even kan knallen. Maar dat doe ik bewust niet, omdat ik er dan verslaafd aan zou raken.”

“Het is ook helemaal niet leuk om te gebruiken. Soms begin ik er aan, terwijl ik er helemaal geen zin in heb. Overdag voel ik de focus, maar ’s avonds ben ik dan zo moe.”

Stoppen

“Na de examens wil ik stoppen met dex en op de universiteit een nieuwe start maken. Een vriend van me gebruikte ook dex. Sinds hij op de uni zit, is hij gestopt. Alleen met moeilijke vakken waar hij zich goed moet concentreren gebruikt hij het medicijn. Dat geeft wel vertrouwen. Als hij het kan, moet het mij ook lukken.”

Anne heeft het gevoel dat ze tussen wal en schip valt. “De maatschappij lijkt te bestaan uit of heel geconcerteerde mensen óf ADHD’ers. Ik zit er tussenin. Ik heb geen diagnose, maar ben wel heel slecht in concentreren. Dex helpt me daarbij. Dus waarom zou ik het niet gebruiken?”

Eén op de drie scholieren gebruikt

Anne is niet de enige die zonder diagnose ADHD-medicatie gebruikt. Uit onderzoek van het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM) blijkt dat één op de vier studenten ADHD-medicatie gebruikt zonder dat zij een recept kregen van de huisarts. Tachtig procent gebruikt dit om goed te kunnen studeren.

Uit een onderzoek van twee scholieren van een school uit Hilversum bleek dat 33 procent van de havoleerlingen tijdens de eindexamens Ritalin gebruikte zonder dat zij daarvoor een doktersrecept kregen.

Minder positieve ervaring

ADHD-medicatie als Dexamfetamine, Concerta en Ritalin werkt niet bij iedereen hetzelfde. Zo heeft Isabelle (17) minder positieve ervaringen. “Ik heb altijd concentratieproblemen gehad. Na een kwartier studeren moet ik al pauze nemen. Toen bij mij een paar jaar geleden ADHD werd vastgesteld, wilde ik graag medicijnen proberen. Want als het mijn leerproblemen zou verminderen: Waarom niet?”

“Ik probeerde Concerta. In het begin was ik heel enthousiast. Ik kon goed opletten in de les en me goed focussen bij het maken van een opdracht.” Maar Isabelle merkte ook dat ze geen eetlust meer had. “Ik hoefde de hele dag niets te eten, zelfs geen avondeten.”

Bitchy

“Ook was ik super bitchy en emotioneel. Overdag was ik super emotieloos en ’s avonds kon ik echt urenlang huilen om niks. Ik was echt een emotioneel wrak. Mijn omgeving had door dat het niet goed met mij ging, maar ik zelf in de eerste instantie niet. Toen ik na een paar weken een gesprek had met mijn ouders kreeg ik het ook door en besloten we ermee te stoppen.”

Sporten

“Gek eigenlijk, wat zo’n medicijn met je kan doen. Ik voelde me een ander mens. Nu gebruik ik geen medicatie meer. Ik leer omgaan met mijn ADHD door de wekelijkse begeleiding op school en om zelf te onderzoeken wat wel en niet voor werkt. Zo ga ik bijvoorbeeld na een drukke schooldag sporten, zodat ik daarna weer energie heb om te leren.”

“Ik vind leren nog steeds moeilijk," vertelt Isabelle. “Na een kwartier neem ik al pauze. Zo doe ik veel langer over dingen dan mensen die geen ADHD hebben. Maar ja, op deze manier gaat het wel goed met me en zit ik lekker in mijn vel, dat is het belangrijkste.”

Niet voor iedereen hetzelfde

Uit de verhalen van Anne en Isabel blijkt dat een ADHD-medicijn bij iedereen anders werkt. Hoe kan dat eigenlijk? Apotheker Anke Lambooij van het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik legt het ons uit.

“ADHD-medicatie werkt bij iedereen anders. Waarom het bij de ene persoon wél werkt en bij de andere niet, weten we niet. Maar bij een groot deel van de mensen werkt het niet positief. Als zo’n medicijn wordt voorgeschreven, is het altijd even uitproberen hoe het valt.”

Vijandig

Ritalin, Concerta en Dexamfetamine hebben dezelfde nadelige bijwerkingen op korte termijn. “Zo kun je een hoge bloeddruk, slaapproblemen, weinig eetlust krijgen en duizelig of juist heel druk worden. Ook krijgen mensen hoofdpijn en worden vijandig of gespannen.

“Het is belangrijk dat een arts je in de gaten houdt als je deze medicatie gebruikt,” vindt Anke. “Alleen ADHD’ers mogen deze medicijnen gebruiken. Het is goed dat er een grens wordt getrokken, want het is niet zomaar een pilletje.”

Zonder begeleiding van een arts moet je deze medicatie niet gebruiken, vindt Anke. “Dat is gevaarlijk. Als je ernstige concentratieproblemen hebt, ga dan met je huisarts of op school op zoek naar oplossingen.”

Vanwege privacy-redenen is de naam van Anne gefingeerd.