Zij werden uithuisgeplaatst: “De jeugd-ggz-instelling voelde net zo onveilig als thuis”

Dit jaar zet 3FM Serious Request zich in voor Het Vergeten Kind. Een stichting die naast het organiseren van leuke activiteiten voor kinderen in een onveilige thuissituatie, zich hardmaakt voor betere jeugdzorg waarin het belang van het kind centraal staat.

Mika (19): "Dwang en isolatie is onmenselijk en beschadigt kinderen die thuis al zoveel liefde en aandacht hebben gemist."

Mika zit op een stoel in de gezamenlijke woonkamer van zijn begeleid wonengroep waar hij met negen andere jongeren verblijft. “Ik zit hier op mijn plek,” zegt Mika. “Ik ben niet meer weg te slaan uit de woonkamer waar we gezellig films kijken of kletsen. Na veel akelige jaren binnen jeugdzorg heb ik mijn mensen gevonden.”

Crisisopvang

Mika is acht jaar wanneer hij voor het eerst in aanraking komt met jeugdzorg. “Mijn moeder had psychische problemen, waardoor zij mijn broertje en ik niet de zorg kon bieden die we nodig hadden.”

Wanneer Mika tien jaar is, raakt het gezin dakloos en komen ze voor een jaar in een crisisopvang terecht. “Mijn moeder kreeg begeleiding, maar naar mijn broertje en mij werd amper omgekeken. Van mijn dertiende tot mijn achttiende stond ik onder toezicht van een gezinsvoogd. Die maakte in die periode grote beslissingen over ons, maar we zagen hem maar één keer in het half jaar. Zo bepaalde hij dat ik mijn vader moest zien, terwijl ik daar niet klaar voor was. Ik vond het vreselijk.”

Uithuisgeplaatst

Op zijn vijftiende trekt Mika de alsmaar verslechterende thuissituatie niet meer. Hij heeft last van depressieve gevoelens. “Mijn voogden en andere jeugdzorginstanties zagen niet hoe slecht het thuis ging. Als laatste redmiddel heb ik toen zelf bij jeugdzorg aangegeven dat ik uithuisgeplaatst wilde worden. Zelf denk ik dat dit voorkomen had kunnen worden als ons gezin intensieve thuishulp had gekregen. Of dat ik eerder uithuisgeplaatst was geweest. Dan had ik minder trauma’s gehad.”

Dwang en isolatie

Het dieptepunt voor Mika was de jeugd-ggz-instelling. "Het gebouw was klinisch, ik voelde mij er niet thuis. "Ik kreeg geregeld te maken met dwang en isolatie. Ik heb een keer in de separeerruimte gezeten, een net woord voor de isolatie. Dat is een ruimte met muren die aanvoelen als kussens zodat je je niet kunt bezeren. Ik voelde me alleen, machteloos en had last van paniekaanvallen.”

Even is Mika stil. “Ik heb ook gezien hoe mijn vrienden voor de kleinste dingen bruut naar een isoleercel werden gesleurd door meerdere volwassenen. Daar heb ik nachtmerries aan overgehouden.”

Meer beschadigd

Mika knikt instemmend als wij hem vragen of jeugdzorg voor meer schade dan herstel heeft gezorgd. “Ik ben met meer trauma’s weggaan bij de ggz-instelling dan dat ik ermee binnenkwam, en dat waren er al heel wat. Het voelde daar helaas net als thuis: onveilig."

“Dwang en isolatie is onmenselijk en beschadigt kinderen die thuis al zoveel liefde en aandacht hebben gemist,” zegt Mika terwijl hij machteloos het hoofd schudt. “Hierdoor vervreem je alleen maar meer van jezelf en raak je verstrikt in nóg meer gedragsproblemen. Deze kinderen hebben juist een stevige knuffel nodig en iemand die zegt dat het allemaal goedkomt.”

150 hulpverleners

Mika heeft weinig fijne ervaringen opgedaan binnen jeugdzorg, en is door de jeugd- ggz-instelling een tijd bang geweest voor hulpverleners. “In mijn hele traject heb ik ongeveer honderdvijftig hulpverleners gehad. Met sommigen had ik een goede band. Maar vaak voelde ik me niet serieus genomen en ontzettend eenzaam omdat begeleiders vaak snel vertrokken.”

Mika kijkt ernstig. “In het ergste geval kan dat ervoor zorgen dat kinderen zich als een monster gaan gedragen. Veel kinderen binnen de jeugdzorg denken dat het hun schuld is dat ze in deze situatie zitten. Je gaat geloven dat je er niet toe doet. Een isoleercel en wisselende hulpverleners bevestigen dat alleen maar.”

Verbeteringen jeugdzorg

Jeugdzorg moet de behoefte van het kind centraal zetten, vindt Mika. “Gezinsvoogden en begeleiders beslisten óver mij, in plaats van mét mij.”

“Daarbij zou het beter zijn als het persoonlijke netwerk zoveel mogelijk betrokken wordt als een kind uithuisgeplaatst wordt,” gaat Mika verder. “Toen dat bij mij gebeurde, woonde ik opeens ver van mijn moeder en oude basisschool. Ik verloor mijn sociale vangnet en ik zag mijn moeder, broertje en zusje amper. Daardoor heb ik zelfs de geboorte van mijn zusje gemist. Dat heeft écht een wond achtergelaten.”

Achttien plus

Daarnaast vindt Mika het kwalijk dat jeugdzorg op zijn achttiende abrupt stopte. “Ik viel in een gat want ik kon me nog niet redden in de maatschappij. Ik moest zelf alles regelen: verzekeringen, toeslagen. De meeste jongeren krijgen hulp van hun ouders, maar ik niet. Ik kwam in de schulden terecht omdat ik nooit had geleerd hoe ik met geld om moest gaan.”

Als je nu naar Mika kijkt, zie je een jongen die zijn leven weer op de rit krijgt. Zo studeert hij sociaal werk om andere jongeren te beschermen tegen wat hij heeft meegemaakt. “Ik heb binnen mijn jeugdzorg-traject helaas te weinig hulpverleners gehad bij wie ik mij veilig voelde, die mij zagen voor wie ik echt ben,” zegt Mika. “Het is mijn doel om een begeleider te zijn op wie je kunt bouwen.”

Laura (19): “Ik ben vier keer verhuisd en zag meer dan vierhonderd hulpverleners. Hierdoor was het moeilijk om een vertrouwensband op te bouwen.”

Jeugdzorg heeft Laura (19) niet veel voordelen gegeven, maar één pluspunt is dat ze veel mensenkennis heeft gekregen. “Ik merk snel of iemand oprecht is.”

Haar onveilige en chaotische jeugd probeert ze te verwerken met haar tekeningen. “Het liefst maak ik die om anderen blij te maken. Binnen de jeugdzorg nam ik met mijn tekeningen ook altijd afscheid als ik werd doorgeplaatst. Zo kon ik aan begeleiders laten zien hoe belangrijk ze voor mij waren geweest en dat ik om ze heb gegeven.”

Sociaal isolement

Daarnaast zingt Laura graag. “Dan kan ik mijn emoties eruit gooien en mijn stem laten horen.,” Emoties die in haar jeugd werden gesmoord maar waaraan nu volop lucht kan worden gegeven. Laura was drie jaar toen ze voor het eerst in de crisisopvang terechtkwam. Dit was het startpunt van een onrustige jeugd vol conflicten, een scheiding en eenzaamheid.

“Toen ik veertien was en op de middelbare school zat, werd ik weer uithuisgeplaatst. Ik was opgelucht, ik kon weer kind zijn. Maar al snel vond ik het vreselijk op de leefgroep. Hulpverleners noemden mij ‘probleemkind’ en vonden mij ‘psychisch niet in orde’. Ik voelde me verloren en trok me terug. Ik kwam in een donker sociaal isolement terecht.”

‘Ik ben er voor je’

Dit veranderde toen haar biologieleraar het licht voor haar aandeed. “Hij zei: ‘Je zit niet lekker in je vel. Ik zie het. Je kunt met mij praten. Ik ben er voor je.’ Die docent heeft mij meer zelfvertrouwen gegeven en mij de wijze les geleerd dat een luisterend oor zijn iemand kan redden.”

Rond diezelfde tijd werd Laura tot haar grote opluchting doorgeplaatst - zelf noemt ze het liever verhuizen - naar een nieuwe leefgroep. “Op de nieuwe groep heb ik vrienden gemaakt die voelden als broers en zussen. We stonden voor elkaar klaar en vormden een soort verbond. Soms gingen we dan de invallers of nieuwe begeleiders plagen. Daar kon je altijd veel bij flikken. Dat waren geniale tijden.”

In een gat vallen

Net als Mika is Laura stellig: jeugdzorg moet verbeteren. “Ik ben vier keer verhuisd, en zag meer dan vierhonderd hulpverleners. Een vertrouwensband of vriendschap opbouwen vind ik ontzettend moeilijk. Ik ben vaak wantrouwend en bang dat mensen weggaan.”

Daarnaast wil Laura dat de mentaliteit van jeugdzorg verandert. “Staat het niet op papier, dan is het geen afspraak. Ook al heb je het mondeling besproken. En vertrouwelijke gesprekken komen gewoon in je dossier te staan. Het beschadigt mijn vertrouwen in anderen.”

Laura viel op haar achttiende net als Mika in een gat. “Jeugdzorg liet me los, maar ik was nog helemaal niet volwassen. Ik heb veel trauma’s nog niet verwerkt. Ik ben niet voorbereid op het regelen van mijn financiën. Hoe moet ik een huis betalen of energievoorzieningen regelen?”

Luisterend oor

Als Laura haar toekomst zou mogen uittekenen, ziet het er fleurig uit. “Ik hoop over vijf jaar lekker in een appartementje te zitten en mijn brood te verdienen met mijn tekeningen. Misschien bedruk ik ze dan ook op t-shirts en tassen.”

Laura werkt nu als verzorgster in een verzorgingshuis en ziet zichzelf dat nog lang doen. “Daar ben ik natuurlijk een luisterend oor. Ik weet uit ervaring dat een zetje in de rug of een complimentje een wereld van verschil kan maken. Dat geef ik graag terug aan anderen.”

3FM Serious Request 2022

3FM Serious Request zamelt dit jaar samen met jou en heel Nederland geld in voor Het Vergeten Kind. Van 18 t/m 24 december draaien 3FM-dj’s 24 uur per dag verzoekplaten voor geld vanuit het Glazen Huis in Amersfoort. Dit zodat Het Vergeten Kind hun belangrijke werk nog beter kan doen en licht kan brengen in het leven van 100.000 vergeten kinderen.