Jouw politieke voorkeur: eigen keuze of beïnvloed door sociale media?

Iedereen checkt dagelijks wel eens Instagram, Tiktok, Facebook of X (voorheen Twitter). Nu de verkiezingen voor de deur staan, zie je waarschijnlijk steeds meer content over de politiek. Van fragmenten van politici, tot cijfers, tot mensen die graag hun eigen mening willen delen.

Politieke content online

Hoewel de meeste mensen hun sociale media apps openen om vermaakt te worden, wordt er online ook veel politieke content gedeeld. Hoogleraar Digitale Media en Samenleving van de Wageningen Universiteit Sanne Kruikemeier vertelt hoe je deze content te zien krijgt. “Politieke inhoud kan je tegenkomen door bijvoorbeeld politieke partijen of politici te volgen en door advertenties van politieke partijen in je feed of in je stories. Je kan er ook zelf voor kiezen om een groot nieuwsaccount te volgen zoals NOS Stories of je ziet het doordat je vrienden dit delen."

Je moet daarbij niet alleen denken aan het delen van berichten in je stories. Je kunt politieke berichten ook via chats met elkaar delen en dat blijkt effect te hebben op je interesse in politiek. “We hebben onderzoek gedaan naar Whatsapp. Het blijkt dat als jongeren meer praten over de Nederlandse politiek in Whatsapp, dat ze het gesprek interessant en relevant gaan vinden,” vertelt Kruikemeier.

Eigen interesse

Door alle politieke content die je online tegenkomt, zou je beïnvloed kunnen worden. "Uit onderzoek is gebleken dat hoe meer je politieke boodschappen tegenkomt, hoe meer je interesse in de politiek of politieke onderwerpen kan gaan krijgen. Aan de andere kant zijn het vaak de politiek geïnteresseerde mensen die ook vaker politieke berichten zien. Het is daardoor moeilijk om te onderscheiden wat elkaar precies beïnvloedt; beïnvloeden jouw politieke interesses wat je volgt, of beïnvloedt wat jij volgt je politieke interesses?” vertelt Kruikemeier.

Influencers

Naast de grote accounts van mediabedrijven en politieke partijen delen ook jongeren hun standpunt op sociale media. Je hebt vast wel iemand voorbij zien komen op je feed of For You Page die een mening vormt over een bepaalde uitspraak of ontwikkeling binnen de politiek. Er zijn ook jongeren die dit groter aanpakken. Deze influencers maken video’s en explainers over maatschappelijke vraagstukken, waaronder politiek.

Calvin van Laaren (22), beter bekend als Cutbeans heeft een groot account waarop hij politieke zaken deelt. Met meer dan 14k volgers op Tiktok en video's die regelmatig viraal gaan, probeert hij jongeren te informeren en inspireren door moeilijke thema’s, makkelijker uit te leggen. “Ik zie het als een vorm van zelfexpressie. Ik ben nog jong en bezig met mijn eigen zoektocht in de maatschappij. Ik neem leeftijdsgenoten een beetje mee op die zoektocht en dat doe ik door online content maken.”

De online carrière van Calvin is per ongeluk ontstaan: “Ik had ooit een flauwe meme gepost op Tiktok en die ging ineens viraal. Het is toen al snel overgegaan op meer politiek getinte memes. Ik maakte bijvoorbeeld video’s over bepaalde uitspraken van politici en vertelde wat ik ervan vond. Dit deed het ook erg goed. Op dat format ben ik verder gaan bouwen.”

Dat veel jongeren niet zo geïnteresseerd zijn in politiek, daar kan Calvin zich best iets bij voorstellen. Zelf had hij er ook niks mee totdat hij de punkband Hang Youth ontdekte. "Ik heb altijd al gehouden van metal en punk. Ik vind het coole muziek. Op een gegeven moment ben ik gaan nadenken over de teksten van Hang Youth. Heel veel thema’s kende ik nog niet, maar door hen wel. Zij hebben voor mij toen de doorslag gegeven."

Kritisch

Calvin wordt zich steeds bewuster van z’n berichtgeving. “Op een gegeven moment had ik door dat er steeds meer ogen op me gericht waren. Toen begon ik me ook verantwoordelijker te voelen voor de content die ik naar buiten bracht.”

Dat jongeren informatie over politieke onderwerpen delen op online kanalen is een goede ontwikkeling volgens Kruikemeier. “Het is goed als we geïnformeerd zijn en praten over politiek. Dan is het wel van belang dat de informatie klopt. Als advies zou ik willen meegeven om als een journalist te werk te gaan, nog even de informatie dubbelchecken, van welke bron komt de informatie en hoe betrouwbaar is het.”

Calvin kan zich wel vinden in het advies van Kruikmeier; hij probeert minder zijn mening te verwerken in zijn content dan vroeger. “Ik wil me richten op een bredere doelgroep. Dit doe ik door te zorgen dat ik mijn feiten op orde heb en door vooruit te denken over de mogelijke argumenten tegen het vraagstuk wat ik behandel. Daarnaast zet ik nu de bron van informatie bovenin de video. Dat deed ik eerst niet.”

Calvin blijft kritisch te werk gaan. “Ik heb vaak genoeg gehad dat ik zeker was van mijn zaak. Hier wilde ik dan een video over maken. Toen ik vervolgens verder ging lezen, kwam ik erachter dat ik helemaal fout zat. Dan kom ik mezelf wel tegen. Nu wil ik daar zorgvuldiger mee omgaan.”

Fake news

Hoewel Calvin dus kritisch is, zijn er ook influencers die meer vanuit hun eigen gevoel te werk gaan en geen bronnen checken. Hierdoor kan je fake news tegenkomen. Zijn we ons hiervan bewust? Volgens Kruikemeier wel. "Het is niet zo dat jongeren al het fake news herkennen, maar ze zijn over het algemeen wel kritisch. Het vertrouwen in sociale media is laag. Dat verschilt ook niet tussen linkse en rechtse kiezers blijkt uit een vragenlijst die we deze verkiezingen hebben rondgestuurd."

Hoewel ze wel eens zeggen 'wijsheid komt met de jaren', vertelt Kruikemeier ons dat dit niet opgaat voor het herkennen van fake news. “Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat mensen van 65 jaar en ouder minder snel nepnieuws herkennen dan jongeren. Oudere generaties sturen vaker misinformatie rond. Jongeren zijn opgegroeid met digitale media en zijn daardoor waarschijnlijk meer gewend om te kijken waar de informatie vandaan komt.”

Beïnvloeding

Ondanks dat je influencers tegenkomt op sociale media, hoef je niet meteen bang te zijn dat het grote invloed heeft volgens Kruikemeier. “Influencers kunnen wel een bepaald bewustzijn creëren. Toch is het meer een optelsom van allerlei gebeurtenissen en berichten die je tijdens de campagne ziet die van invloed zijn. Vaker is het zo dat je sneller wordt beïnvloed als je al iets interessant vindt. Stel je bent al een GroenLinks stemmer en je ziet een influencer die hierover content maakt, dan heeft dit waarschijnlijk meer effect op jou dan als je content ziet van bijvoorbeeld de BBB.”

Naast sociale media worden we ook beïnvloed door andere dingen. "Nieuwsapps, gesprekken met andere mensen, die ene keer dat je wel tv kijkt en politiek voorbij ziet komen. Ook tijdens de verkiezingscampagne gebeuren er dingen waar een politieke partij geen invloed op heeft. Al deze zaken bij elkaar hebben invloed op hoe je denkt over politiek," vertelt Kruikemeier.

Toch is het lastig te onderscheiden wat nou precies wat beïnvloedt. "Het is best lastig om te weten of sociale media mensen beïnvloeden of juist andersom. We weten wel dat veel mensen met meer politieke interesse juist andere mensen en politici gaan volgen. Dus je kan zeker wel beïnvloed worden op sociale media, maar het effect is vaak klein, zeker als je al een sterke politieke voorkeur hebt."