Mengelmoes van afkomsten, maar nergens écht bijhoren. Anna (23) maakt er een docu over

Anna heeft vooral in haar tienerjaren geworsteld met het gevoel nergens bij te horen. Ze is geboren in Canada, heeft een Iers-Libanese vader en een Nederlands-Indonesische moeder. Een diverse etnische afkomst dus, en juist daar ligt haar worsteling. “Ik ben niet Libanees genoeg omdat ik de taal niet kan, en niet Indonesisch genoeg omdat ik daar nog nooit ben geweest. Ik balanceer tussen zoveel verschillende etniciteiten en hierdoor val ik elke keer buiten de boot. Van alles ben je een beetje, maar nooit helemaal.”

‘Ik ben ook één procent Afrikaans’

Het gevoel er niet helemaal bij te horen kan door verschillende factoren én mensen aangewakkerd worden. "Sommigen ervaren het vanuit hun eigen familie, maar bij mij was het meer mijn sociale omgeving en de maatschappij," zegt Anna. "Ik weet nog dat ik op de middelbare school zat en de Indonesische en Libanese vlag in mijn Twitterbio had gezet met de gedachtegang om mijn roots te omarmen. Een klasgenoot kwam naar mij toe en maakte mij belachelijk. ‘Ja, hallo. Ik ben ook één procent Afrikaans. Dat ga ik toch ook niet claimen,' zei hij. De hele klas lachte mij uit. Ik werd overspoeld door schaamte. Zie je wel, dacht ik. Mensen hebben je door. Je hoort nergens bij."

Bij ‘de witte mensen’ paste Anna ook niet. "Recentelijk was ik voor een meeting in het Mediapark in Hilversum. Het gesprek ging over diversiteit en opeens zei iemand: 'Want ja, iedereen in deze kamer is wit, behalve Anna'. Ik raakte zo in de war, want voor mijn gevoel zie ik er niet zo anders uit. Dan krijg je toch wéér de bevestiging dat je ‘de ander’ bent."

Racial Imposter Syndrome

Anna is niet de enige die hiermee worstelt. Veel mensen met een biculturele of multiculturele achtergrond hebben het gevoel dat ze hun afkomst niet mogen toe-eigenen. Ze denken bijvoorbeeld dat ze niet Turks genoeg zijn. Hierdoor ontstaat de overtuiging dat ze nergens écht bij horen.

Hun etnische of raciale identiteit lijkt niet overeen te komen met de perceptie die anderen binnen of over die gemeenschap hebben. Dit relatief nieuwe fenomeen heet racial imposter syndrome, wat je grof kunt vertalen naar het Nederlands als 'raciaal oplichterssyndroom'.

Een officiële diagnose is het nog niet, maar er zijn gevallen bekend waar het kan leiden tot depressies, angsten of een burn-out. "Over het algemeen gaat het racial imposter syndrome gepaard met gevoelens van schaamte, onzekerheid en twijfel,” vertelt Anna. “Je voelt je een fraudeur. Iemand die bijvoorbeeld één witte ouder heeft, kan het gevoel hebben dat die de zwarte cultuur van diens andere ouder niet kan toe-eigenen. Je hoort er immers maar voor de helft bij, is de kerngedachte. Hierdoor kan je jezelf terugtrekken of juist overcompenseren. Ik doe dat zelf ook. Zo heb ik onlangs een boek gekocht om Arabisch te leren. Eerst vanuit een eigen interesse, maar toen ik langer nadacht was de motivatie misschien meer in de hoop er dan eindelijk bij te horen."

Niet de enige

Waarom is erkenning en herkenning van racial imposter syndrome zo belangrijk volgens Anna? Niet iedereen met een multiculturele achtergrond heeft hier last van, tòch? "Dat laatste klopt," begint Anna. "Echter kwam ik er tijdens mijn onderzoek naar het fenomeen achter dat er veel mensen zijn die met dit soort gevoelens en gedachtes worstelen," zegt Anna. "Vooral mensen uit families met complexe migratieachtergronden. Toen ik daar meer over las en zag, voelde ik mij eindelijk begrepen en besloot ik om voor mijn afstudeerproject een documentaire te maken over dit onderwerp."

Identistrijd

Anna volgt in haar documentaire Identistrijd Jahrai (33, Surinaams en Koreaans), Emma (22, Nederlands en Nigeriaans) en Rokaya (21, Marokkaans en Libisch) die hun worstelingen delen, maar ook laten zien hoe zij leerden om hun biculturele identiteit te omarmen. "Ik vond het heel erg om te horen dat Emma door pesterijen het zo verschrikkelijk vond om bruin te zijn, dat ze ging proberen om witter te lijken. Of Rokaya die door witte tieners uitgescholden werd voor ‘bush-bush haar’, en van Marokkaanse jongeren te horen kreeg dat ze toch niet helemaal bij hun cultuur thuishoorde."

"Wat mij het meest raakte in het maakproces was: wauw, wat gaan allemaal door soortgelijke worstelingen heen, ondanks dat we allemaal een andere afkomst hebben. Waarom praten we hier niet over? Rokaya zegt ook op het einde: 'Ik dacht dat ik de enige was, maar nu weet ik dat er meerdere mensen zijn die hetzelfde meemaken en zich daarin alleen voelen, net als ik. De term racial imposter syndrome zorgt ervoor dat ik mezelf nu beter begrijp.' In die herkenning vond ik troost."

Masker af

"Ik hoop dat mijn docu een zaadje plant bij de kijker om in gesprek te gaan met anderen over het hebben van verschillende roots en welke worstelingen daarbij kunnen komen kijken," zegt Anna. “Ook hoop ik dat de docu zorgt voor representatie voor mensen die zich herkennen in Jahrai, Emma en Rokaya. Dat ze anderen opzoeken die hetzelfde doormaken waardoor ze meer zichzelf kunnen zijn. Dat het masker van altijd maar aan die verwachtingen voldoen, eindelijk afgaat."

Mengelmoes

Zelf deed Anna haar masker af tijdens het maken van de documentaire. "Jahrai zei op het einde: 'Dit is wie ik ben, en dat is misschien anders dan de rest. Als dat een dealbreaker is voor jou, dan is dat een verlies voor jou. En niet een tekortkoming van mij.' Dat was echt een wake-up call. Ik vond mijn eigen uniekheid in de gesprekken die ik met Emma, Jahrai en Rokaya heb gehad."

Nu heeft Anna een gemeenschap vol mensen die ook een mengelmoes zijn. "Bij hun kan ik thuiskomen," zegt Anna. "Ik heb mensen waar ik me in herken, en dat geeft mij innerlijke rust. Ik hoef helemaal niet één identiteit te kiezen of mijn afkomst bewijzen. Ik kan juist mijn meest authentieke zelf zijn als ik mijn verschillende achtergronden omarm en vier."

De documentaire Identistrijd is hier te zien.