ADHD-diagnose via TikTok? "Door de video's denk ik dat ik ADHD heb"

Vaak wordt hyperactiviteit, impulsiviteit en een tekort aan aandacht in één adem genoemd met ADHD. Die hyperactiviteit hoeft niet altijd bij iemand aanwezig te zijn, maar het wordt wel het meeste geassocieerd met deze stoornis. Dromerigheid kan bijvoorbeeld ook een symptoom zijn. Voor de diagnose ADHD moet je vijf of meer symptomen hebben en ook problemen hebben op twee of meer levensterreinen. Denk aan relaties, werk of zelfbeeld. Gevolgen waar je aan kan denken zijn: snel uitgekeken raken op mensen, onder je niveau werken en heftig reageren op kritiek.

Op TikTok zijn er tal van filmpjes als je zoekt naar ADHD symptomen, met uitschieters met miljoenen likes. Wat reacties: “Ik denk dat ik ADHD heb, want ik doe dit allemaal.” Of “Ik heb alle symptomen.”

Uit een oproepje vanuit de redactie dat de video's zeker invloed hebben op de mensen die ze zien. "Ik denk steeds vaker door Reels en TikToks dat ik misschien wel ADHD heb," en: "Ik dacht dat ik ADHD heb door dit soort video's en binnenkort krijg ik de uitslag of ik ADHD heb." Sommige reacties op de TikToks roepen op te stoppen met zelfdiagnoses. De TikToks lijken soms de eigen ervaring van de maker te bevatten, maar ze lijken ook weleens over ADHD in het algemeen te gaan.

Niet alleen voelen

Lian (24) kwam op social media veel filmpjes tegen waardoor ze dacht dat ze wel ADHD zou kunnen hebben. “Een hele goede vriendin heeft ADHD en ik zat eerst samen met haar op school. We waren echt een team en zij hielp mij bijvoorbeeld met plannen. Toen we andere opleidingen gingen doen, kreeg ik het heel zwaar. Ik kwam op Instagram iemand tegen die veel deelt over ADHD. Daar werden symptomen genoemd die ik herkende, zoals moeite hebben met prioriteiten stellen. Ik legde het voor aan die vriendin en die zei dat ze dat echt herkent. Door de filmpjes voelde ik me niet alleen.”

“De video’s geven me ook veel tips, dus dat vind ik heel fijn. Bij die filmpjes waar de symptomen heel algemeen zijn denk ik: Tja, iedereen heeft hier misschien wel last van, maar ik heftiger."

"Binnenkort doe ik mijn officiële ADHD-test en dan krijg ik meteen mijn uitslag. Als dan blijkt dat ik geen ADHD heb, is dat wel grappig, want ik weet er heel veel over nu. Ik heb dan alsnog heel veel aan de filmpjes gehad," legt Lian uit.

Typisch ADHD

Waarom labelen we eigenlijk zo graag? En is zo’n label nodig? “Ik ben niet echt voorstander,” legt MIND Korrelatie psycholoog Lidewy Hendriks uit. “Mensen hebben de neiging om elkaar te diagnosticeren, of ze er nu voor gestudeerd hebben of niet. Ik vraag me af of dit zin heeft. Je hebt er niet zoveel aan om te horen dat de dingen die jij doet ‘typisch ADHD’ zijn. Het gaat erom of jij zelf last ervaart door deze symptomen en wil leren hoe je hiermee om kunt gaan. Als je dan denkt dat je ADHD hebt en je hebt last van de symptomen, dan kun je het beste naar de huisarts gaan.”

Een mens heeft meerdere dimensies

Lidewy denkt dat dat labelen ligt aan de steeds grotere toestroom van informatie, maar ook social media: “Vanwege de grote hoeveelheid informatie hebben we de behoefte om te categoriseren, zodat we overzicht houden. Daarnaast praten we meer over wat we lezen of horen van anderen op social media, dan dat we onze eigen ervaringen delen. We praten dus meer over elkaar dan over onszelf, wanneer het over ingewikkelde zaken gaat. We hebben het over ervaringen, in plaats van dat we het zelf meemaken."

“Het lijkt dat we alles in categorieën moeten stoppen, maar je moet niet vergeten: je bént je ADHD niet! Een mens heeft meerdere dimensies. We zitten allemaal anders in elkaar en we hebben allemaal andere verhalen, ongeacht het label dat je mogelijk hebt. Laten we vooral daar oog voor houden.”

In de TikTok-filmpjes worden vaak een paar kenmerken genoemd, die zowel als belemmering of als eigenschap gezien kunnen worden. Denk aan ongecontroleerd veel praten of continue in je eigen wereld zitten. Pointer, een platform voor onderzoeksjournalistiek, liet experts reageren op de filmpjes. Daaruit bleek dat sommige symptomen kloppen, maar andere dingen zijn niet eens onderdeel van de classificatie. Denk aan 'vaak onhandig zijn' of 'blaadjes van bomen trekken'. De TikToks doen denken dat het wél bij ADHD hoort.

The Canadian Journal of Psychiatry publiceerde eind 2022 een analyse van honderd TikToks over ADHD, waaruit bleek dat helft van de filmpjes misleidende inhoud bevat. Daarnaast hoef je er niet vanuit te gaan dat iemand die een filmpje maakt over de symptomen, ook daadwerkelijk de diagnose heeft. Zo benaderden we een Tiktokker die een filmpje maakte over de nadelen van de stoornis, die daarop reageerde zelf geen ADHD te hebben.

Veel associaties

Helen de Graaff (24) had geen enkel idee dat ze ADHD had, tot ze naar de studentpsycholoog stapte. “Dat was twee jaar geleden. Door corona was alles me te veel en ik was mentaal heel druk. Ik merkte hoe onrustig ik was door het stilzitten thuis. De studentpsycholoog zei uiteindelijk tegen me dat het klonk alsof ik ADHD had. Ik werd gediagnosticeerd bij de ggz.”

Het maakte veel duidelijk voor Helen. “Ik ben heel impulsief en ik maak veel associaties. Als iemand iets aan me vertelt, dan ben ik al helemaal bezig om allemaal oplossingen te vinden, terwijl die persoon daar niet om vraagt. Dat kan heel fijn zijn, maar het is niet heel efficiënt.”

“De laatste tijd merk ik dat veel mensen om me heen bezig zijn met ADHD en zichzelf diagnosticeren. Die filmpjes heb ik ook langs zien komen. Aan de ene kant is dat wel goed, want mensen voelen dan dat ze niet alleen zijn. Aan de andere kant strooien mensen nu echt met de classificatie."

"Vraag jezelf af of de dingen waarin je je herkent, je leven echt belemmeren," zegt Helen. "Pas dan is het het echt waard om dat hele traject in te gaan voor diagnose. Dat is namelijk niet zomaar wat. Tussen de aanmelding voor mijn test en behandeling zat driekwart jaar. Toen ik eenmaal in behandeling was, gingen er veel ongeopende deuren open. Aan jezelf werken kost veel tijd en energie, maar dat is het zeker waard."

Dubbel gevoel

Tycho Dekkers (35) is gz-psycholoog bij academische centra voor kinder-en jeugdpsychiatrie Accare en Levvel en hij doet veel onderzoek naar ADHD. Hij heeft een dubbel gevoel over de TikTok-hype.

Tekst gaat verder na afbeelding

“Enerzijds laten de filmpjes zien dat je niet de enige bent, jongeren met mentale problemen kunnen er steun door ervaren. Ook kunnen ze de drempel verlagen om naar de huisarts te stappen met je klachten. Maar aan de andere kant worden in een groot aantal video’s ook veel dingen gezegd over classificaties die helemaal niet kloppen. Je kan dan zomaar denken dat je problemen heel ernstig zijn terwijl dat helemaal niet zo is. En als iemand denkt aan de criteria van een classificatie te voldoen dan kan die zich daar naar gaan gedragen. Dat heet prognostisch pessimisme.”

“Uiteindelijk vind ik dat als je echt in de knel zit, je je hulp professioneel moet zoeken en niet op het internet. Dus als je problemen ervaart in je dagelijks leven en daarbij geholpen wil worden, ga dan naar je huisarts."