7 dingen die je moet weten over de aftapwet

Sinds 1 januari is een nieuwe wet in werking getreden, die de inlichtingendienst van Nederland veel meer bevoegdheden geeft. Tegenstanders noemen deze wet de sleepwet, zij vrezen voor de privacy van alle Nederlanders en willen graag een referendum over de wet. De petitie behaalde benodigde 300k handtekeningen en op 21 maart is het referendum.

Het nieuwe kabinet staat echter vierkant achter deze zogenoemde aftapwet. CDA-capo Buma heeft al gezegd dat hij de uitslag van het referendum sowieso naast zich neerlegt. Toch is niet iedereen in de regering zo resoluut, want de jongerentak van D66 is het totaal niet eens met de nieuwe wet. Zij gaan actievoeren.Hoe denk jij over de sleepwet? 3FM Tussenuur helpt je een handje en stelde zeven vragen en antwoorden op.

#1. Wat houdt de aftapwet in?

De aftapwet (of: sleepwet) is een andere naam voor de nieuwe Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (Wiv). In deze wet staat welke communicatiemiddelen de overheid mag aftappen om de veiligheid van Nederlanders te waarborgen. Denk hierbij aan bijvoorbeeld een verdachte van een terroristische organisatie. Welke informatie mag de overheid van diegene aftappen? Een telefonisch gesprek? Of ook al het internetgebruik?

#2. Waarom wordt deze wet veranderd?

Hoe we communiceren is in de afgelopen jaren enorm veranderd. Op de Wiv-site stelt de overheid dan ook: ‘Weinig mensen telefoneren nog. Terroristen, extremisten en spionnen ook niet. Targets gebruiken chatapplicaties en wisselen van communicatiemiddelen zoals WhatsApp, Telegram of Signal.’

De overheid wil dus niet meer mensen alleen telefonisch kunnen afluisteren. Volgens hen levert het gericht afluisteren van iemand steeds minder op. Dat komt volgens hen doordat mensen wisselen in hun manier van communiceren: bellen, mailen, chatten.

En om die reden wil de overheid graag weten wie met wie contact heeft. Wanneer ze een verdachte op het oog hebben, dan gooien ze een ‘net’ uit in de wijk, buurt of stad van deze persoon. Daar slepen ze al het online verkeer binnen (vandaar sleepwet, omdat het werkt als een sleepnet van vissersboten). Woon jij in die wijk? Dan kan jouw info ook opgeslagen worden. Data die relevant zijn – of nog onderzocht worden - mogen drie jaar worden bewaard.

#3. Welke extra bevoegdheden krijgt de overheid nog meer?

De AIVD mag sinds 1 januari ook computers of clouds van een verdachte hacken. Op de Wiv-site: ‘In de wet is nu ook vastgesteld dat wij mogen verkennen hoe wij het beste in een computer kunnen inbreken.’ Maar wat ze daar precies mee bedoelen, weet eigenlijk niemand. Ook mag de AIVD sinds kort een DNA-profiel vaststellen. Maar dat mag alleen in bijzondere gevallen en moet bij elk geval toestemming vragen bij de minister. Bijvoorbeeld om de identiteit van een terrorist vast te stellen.

Daarnaast worden sinds 2018 gegevens gedeeld met het buitenland. Maar ook dit mag niet zomaar! Dat moet vaak met toestemming van de minister van Binnenlandse Zaken.

#4. Houdt de overheid ook bij welke films ik illegaal download?

Volgens de site van de Rijksoverheid: ‘De AIVD richt zich puur op het onderzoeken van dreigingen voor onze democratische rechtsorde en nationale veiligheid. Die komt niet in gevaar als iemand een film of serie illegaal downloadt.’

#5. Helpt deze nieuwe wet terroristische aanslagen in Nederland tegen te houden?

De overheid geeft vaak de terrorist als voorbeeld. Maar of de wet echt noodzakelijk is in de strijd tegen terrorisme, is niet te bewijzen. Zo zeggen de tegenstanders van de sleepwet: ‘De daders van aanslagen in bijvoorbeeld Brussel en Parijs, waren al bekend bij de geheime diensten en opsporingsinstanties. Gebrek aan informatie is dus niet zozeer het probleem.’

#6. Waarom zijn mensen tegen de aftapwet?

Veel tegenstanders zijn het erover eens dat de oude Wiv (uit 2002) ouderwets was. Zij vinden het ook belangrijk dat de Nederlandse geheime dienst doelgericht en efficiënt onderzoek kan doen naar personen of organisaties die een gevaar vormen voor onze samenleving. Maar zij vinden het onnodig om op grote schaal de communicatie van onschuldige individuen te onderscheppen.

Ook zijn tegenstanders het niet eens met het delen van info met het buitenland. Geensleepwet.net: ‘Stel je voor dat jouw bezoek aan websites die kritisch berichten over Edogan wordt gedeeld met Turkije? De diensten kunnen dit soort gegevens delen zonder dat zelf te weten. Dat is onacceptabel!’

#7. Wat houdt het referendum over de sleepwet in?

Op 21 maart wordt het landelijke referendum gehouden over deze wet. Hierbij kunnen alle Nederlanders boven de 18 vóór of tegen de wet stemmen. Een referendum is raadgevend en niet bindend. Het kabinet hoeft dus niet naar de beslissing van de kiezers te luisteren.

Het lijkt erop dat veel Nederlanders wel vinden dat de Wiv toe is aan vernieuwing. Alleen telefonisch afluisteren heeft in deze tijd inderdaad niet zo veel zin meer. Maar zo veel informatie binnenslepen... Is dat per se nodig om boeven te vangen?