Eva (16) staat met dodenherdenking op een lege Dam met haar zelfgeschreven gedicht

De Dam is niet helemaal leeg als Eva haar gedicht gaat voordragen. Voor haar neus staan de koning en koningin, premier Mark Rutte en burgemeester van Amsterdam Femke Halsema. Dat maakt het extra spannend, vindt Eva. "Normaal gesproken kun je tijdens het voordragen de duizenden mensen in het publiek aankijken, nu staan er maar een aantal mensen. Ik weet nog niet wie ik ga aankijken. Misschien wel de koning of koningin," lacht Eva.

(Herdenking met publiek, 2019. Foto: ANP)

'Ik vond dichten moeilijk'

Eva schreef nooit eerder een gedicht en won toch de wedstrijd. "Mijn docent Nederlands vroeg aan onze klas wie er mee wilde doen aan een workshop dichten, en daarmee ook aan de wedstrijd. Ik vond dichten heel moeilijk, maar wilde het wel graag leren. De workshop was pittig en op het eind was ik nog niet klaar met mijn gedicht. Vervolgens heb ik het thuis afgemaakt."

"Ik wil met mijn gedicht laten zien hoe belangrijk herdenken is. Het denken aan slachtoffers, maar ook aan alle individuen die iets hebben betekent in de oorlog. Als ook maar één persoon een ander niet had geholpen, dan was je opa er misschien niet geweest en dan had jij ook niet bestaan."

Vrijheid

de oude man
verstopte joden op zijn zolder,
drukte illegale kranten
en hielp Engelse piloten.
hij loog voor het leven.
hij loog voor de vrijheid.

de vrouw
in de kelder
liet wanneer de vliegtuigen overvlogen
bange mannen, vrouwen en kinderen
schuilen voor de bommen.
zij stond voor het leven.
zij stond voor de vrijheid.

de jongen
net achttien
opgeroepen
om te vechten aan het front
nam afscheid van zijn moeder
en zou haar nooit meer zien.
hij vocht voor zijn leven.
hij vocht voor de vrijheid.

deze helden.
gewone mensen zoals jij en ik.
kozen ervoor te vechten
voor de vrijheid.

als een van deze helden
hier niet voor had gekozen.
was mijn opa dan geboren?
had ik dan geleefd?

Terugkijken op de oorlog

Er zit geen persoonlijk verhaal achter het gedicht van Eva. Ze haalde inspiratie uit de verhalen die tijdens de workshop werden verteld, over de oorlog in Den Haag. "Eerst schreef ik een verhaal over een oude man die terugkeek op de oorlog, maar ik wilde toch wat anders. Toen heb ik er nog flink aan gesleuteld en heeft het uiteindelijk deze vorm gekregen."

Begin maart kreeg Eva te horen dat ze door was naar de finale. De wedstrijd is elk jaar in een andere provincie. Dit jaar was Zuid-Holland aan de beurt en maar liefst honderdvijftig scholieren deden mee. Samen met een paar andere kandidaten deed Eva mee aan een cursus 'voordragen', en daarna mochten ze hun gedicht voordragen aan de jury. "Ik had mezelf er al helemaal op voorbereid dat ik niet zou winnen. 'Het is niet erg als je niet wint', zei ik tegen mezelf. Maar ik won wel! En ik was zo verbaasd dat ik helemaal in shock op het podium stond."

Foto: Geert Snoeijer

Geen normale herdenking

In maart wisten we nog niet dat dit een hele bijzondere dodenherdenking zou worden. Toen het coronavirus uitbrak, kwam alles op losse schroeven te staan. "Kon ik mijn gedicht überhaupt wel gaan voordragen? Nu ben ik blij dat het alsnog kan, maar ik vind het wel jammer dat het geen normale herdenking is."

Bij een normale herdenking op 4 mei is er van te voren een programma in de Nieuwe Kerk en is er een kans dat winnaar van Dichter bij 4 mei na de herdenking de koning en koningin mag ontmoeten. Dit jaar is het programma in de Nieuwe Kerk een televisie-uitzending zonder publiek en gaat de ontmoeting met het koningspaar niet door, omdat de twee na de herdenking gelijk vertrekken.

Een lege Dam

“Ik ken het gedicht uit mijn hoofd en heb deze week nog een keer via Skype met een dichter geoefend. Als ik denk aan het moment dat ik na het Wilhelmus naar de microfoon loop, word ik wel zenuwachtig. Maar ik heb er vooral heel veel zin in. Ik had het mooi gevonden om voor zo’n groot publiek te spreken, maar dit is natuurlijk ook bijzonder. Voor een volle Dam spreken is bijzonder, maar wie heeft er nou ooit op een lege Dam een gedicht voorgedragen?”

Vrijheid en de coronacrisis

In tijden van de coronacrisis staat het thema vrijheid ook voor Eva in een ander daglicht. “Door de maatregelen om het virus te bestrijden voel ook ik dat mijn vrijheid beperkt is. Ik kan niet met veel vrienden bij elkaar afspreken en ik kan niet naar school. Je ziet dat wanneer we een klein beetje vrijheid verliezen, we van slag raken. Dan zie je wat vrijheid betekent. Ik hoop dat als alles weer een beetje normaal is, we dankbaar kunnen zijn voor onze vrijheid.”

Dodenherdenking kun je op dinsdag 4 mei vanaf 19.45 online volgen via nos.nl of op NPO 1. Eva draag haar gedicht voor na de twee minuten stilte en het Wilhelmus, dat in ongeveer om 20.03 uur.