Zoraya (23): "Soms durf ik gewoon de deur niet uit"

Toen Zoraya achttien jaar was, ging ze het huis uit om samen te wonen met haar vriend. Niet veel later stortte ze helemaal in. Haar vriend stuurde haar naar een psycholoog, die constateerde dat ze depressief is. Ze kreeg therapie en slikte antidepressiva, maar echt beter werd het niet. Zoraya drong aan op meer onderzoeken, want ze had het idee dat een depressie niet het enige was. Ze had gelijk. Uit onderzoeken die volgden, bleek dat ze ook een autisme spectrum stoornis heeft en agorafobie, ook wel bekend als pleinvrees. En een autismespectrumstoornis (ASS).

Niemand wist ervan

In haar omgeving wist niemand van haar psychische klachten. Haar ouders niet, haar vrienden niet, haar collega’s niet; ze hield het voor iedereen verborgen. Alleen haar vriend was op de hoogte. “Maar op een gegeven moment begon het mijn leidinggevende op te vallen. Ik vroeg vrije dagen aan en ruilde diensten. Hij was dan ook de eerste buitenstaander aan wie ik vertelde wat er werkelijk gebeurde in mijn leven.”

Zoraya’s leidinggevende reageerde positief. Hij vond het goed dat ze werk maakte van haar psychische problemen. Ze had deze reactie niet verwacht, maar vond het erg prettig, want daardoor voelde ze meer ruimte om het ook aan andere collega’s te vertellen.

Reanimeer mij niet

Toen Zoraya 21 jaar was ging ze een ‘reanimeer mij niet’-penning dragen. Dit is een wettelijk erkende penning die je draagt als je niet geholpen wil worden, mocht er iets gebeuren. Zoraya draagt hem dan ook om die reden, maar ook als statement. "Mensen gaan er altijd maar vanuit dat je gezond bent als je jong bent. Ik wil laten zien dat je ook ziek kunt zijn van binnen. Ik vind het belangrijk om dat bespreekbaar te maken.”

De penning hangt goed zichtbaar om Zoraya’s hals. Vandaar dat bekende, maar ook onbekende mensen, bijvoorbeeld op straat, regelmatig vragen wat voor 'gekke' ketting ze draagt. Hierdoor is Zoraya steeds opener over haar psychische gezondheid. Een mooie ontwikkeling, want dat is wat ze wil. Ze wil meer aandacht voor jonge mensen die psychisch ziek zijn. “Dit is mijn manier om iets bij te dragen aan de samenleving. Ik zit momenteel in de ziektewet en kan nog niet werken.”

Pleinvrees

Zoraya’s depressie en autisme kan ze ergens wel een plekje geven, maar ze heeft nog steeds veel moeite met de pleinvrees. Dat is een angststoornis waar geen peil op te trekken is. “Soms gaat het goed en dan in een keer sta ik bibberend voor de deur omdat ik niet naar buiten durf.”

Inmiddels heeft ze al wel een paar handige maniertjes gevonden om de angst zo goed mogelijk onder controle te houden. Zo luistert ze bijvoorbeeld naar muziek als ze naar buiten gaat. En checkt ze van te voren op internet op welke tijden het druk is in de winkel. Maar de angsten kunnen in een keer op komen borrelen. “Meestal voel ik het aankomen, maar dan wil ik ook zo snel mogelijk weg. Dat kan op een moment zijn dat ik net met mijn vriend in de supermarkt sta. Ik raak dan helemaal in paniek. Dat is voor hem natuurlijk hartstikke lastig.”

Relatie

Stein, Zoraya’s vriend, is bij het interview aanwezig en vertelt dat ze na zeven jaar relatie steeds beter op elkaar ingespeeld zijn. “Ik weet hoe ik met dingen moet omgaan, maar wat nog steeds niet altijd lukt is dat je niet vanuit jezelf moet denken. Als zij zegt dat het te druk is, kan ik denken: Dat valt toch wel mee? Maar zo werkt het dus niet. En dat moet je echt leren.”

'Als ik toen wist wat ik nu weet...'

Gelukkig waren Stein en Zoraya al een tijdje bij elkaar voordat ze samen gingen wonen. “Hij heeft meegekregen hoe het thuis was en wat voor invloed dat had op mij. De diagnoses werden gesteld toen we elkaar al even kenden. Maar als ik toen wist wat ik nu weet, was ik geen relatie aangegaan. Ik wil hem dit niet aandoen. En dat klinkt heel bot, maar het is zo’n pakket. Hij moet echt veel inleveren.”

Heftige uitspraak, want tijdens het interview is Zoraya een grappig en spontaan meisje. Waarom zou zij niet geschikt zijn voor een relatie? “Het is ook niet dat ik helemaal niks heb te bieden, maar Stein moet echt wel veel inleveren. Een relatie moet in balans zijn, en nu ligt de focus veel vaker bij mij. Dat zou niet zo moeten zijn.”

Geen progressie

Zoraya wordt nog steeds behandeld. Er zijn nog een paar dingen die ze zou willen proberen en ondertussen steekt ze veel energie in haar missie: meer aandacht genereren voor de problemen van jonge mensen die psychisch ziek zijn. Dat is ook precies de reden dat ze een #openup doet.

Zit je ergens mee of zie je het (even) niet meer zitten? Neem contact op met MIND Korrelatie. Check 3fm.nl/openup voor meer verhalen. #openup is een initiatief van 3FM en MIND.