Staat mannelijkheid anno 2022 onder druk?

De traditionele man de prullenbak in? Derek (28) vindt van niet.

Je familie en partner beschermen, versterken en helpen. Zo omschrijft Derek (28) zijn beeld van man zijn. Hij bestempelt zichzelf onder andere als ‘conservatief’, maar vindt het vooral belangrijk dat een man zich helemaal comfortabel voelt met zijn beeld van mannelijkheid.

"Dus als dat ‘de traditionele man’ is, moet dat ook kunnen," zegt Derek. "Als we de traditionele man in de prullenbak zouden mikken, creëer je juist ongelijkheid. Iedereen moet kunnen zijn wie hij is, dus ook de mannen die zich meer identificeren met het traditionele beeld van mannelijkheid. Soms heb ik bijna het gevoel dat ik dat moet verdedigen."

Op eieren lopen

"Als ik een relatie met een vrouw heb, vind ik het belangrijk dat zij weet dat mijn carrière op nummer één staat," legt Derek verder uit. "Dat wil ik haar niet opleggen, maar zo sta ik erin. Stel dat mijn bedrijf goed loopt, en ik daar hartstikke druk mee ben, dan hoop ik op begrip van haar. Dat ze zich aanpast aan mijn behoeftes. Maar ook dat ze voelt dat mijn succes, ons succes is.

Mijn vrienden en ik merken steeds vaker dat we door de cancel cultuur op eieren moeten lopen. Het cancellen gebeurt omdat dit ogenschijnlijk tegen de vooruitstrevende vormen van relaties van nu is en tegen de gelijkheid en emancipatie ingaat. Maar de grootste misvatting is dat conservatisme staat voor 'alles behouden zoals het is'. Het gaat juist om het behouden van wat goed is, daar respect voor hebben en niet alles af willen breken omdat het anders moet."

Mannelijkheidscrisis?

Is er volgens Derek een ‘mannelijkheidscrisis’ gaande? "Ik zit zelf niet in een identiteitscrisis, maar ik zie wel dat meer dat mannen zoekende zijn naar hun rol en plek in de wereld," zegt Derek. "Vroeger was dat heel duidelijk. Jij was de broodwinner, de vrouw zorgde voor de kinderen."

Inmiddels is die rol veranderd. "Dan kan je je verdwaald voelen. Dat vind ik ook niet gek en ik heb het hier ook met vrienden over. We leven in een wereld die zo complex en verwarrend kan zijn, waar ook het concept mannelijkheid continue verandert, dus het is bijna gek als je daar niet af en toe mee worstelt."

Emoties uiten betekent niet dat je je mannelijkheid verliest

Het gevoel van verdwalen kan volgens Derek nog zwaarder aanvoelen als je je emoties niet kunt uiten. "Ik ben daar ook geen ster in," geeft Derek toe. "Maar hier heb ik hulp, zowel uit mijn omgeving als professioneel, bij gekregen. Het opkroppen kan vreselijke gevolgen hebben. Het zelfdodingpercentage is onder mannen twee keer zo hoog als bij vrouwen. Dat laat denk ik zien hoe moeilijk het voor sommige mannen is om een plek te vinden in de wereld."

Het hele concept van mannelijkheid kan volgens Derek wel een goede update gebruiken. "Wat mij betreft zouden mannen juist wel om hulp moeten vragen of hun emoties uiten als het niet gaat. Ik heb zelf ook geleerd dat je dan niet je mannelijkheid verliest. Ik weet nu dat ik er het beste voor anderen zijn als je goed in je vel zit. Het stigma dat je gek moet zijn voordat je een gesprek met een therapeut aan mag gaan, is pas echt verouderd. Juist door hulp te vragen word je de mooiste versie van jezelf."

Stevland (27) vindt dat het tijd is voor mannenemancipatie, en helpt mannen om alle kanten van hun mannelijkheid te accepteren.

Als je tien jaar geleden aan Stevland (27) had gevraagd hoe hij mannelijkheid zou omschrijven, had hij gezegd: "Een echte man is iemand die niet huilt, altijd sterk is en voor zijn gezin zorgt."

Dat veranderde toen Stevlands opa overleed. "Voor het eerst in twintig jaar zag ik mijn vader huilen. Hij zei dat het tijd was dat we onze emoties lieten zien. Dat was een hele switch voor mij. Ik denk nog steeds dat een man voor zijn familie hoort te zorgen, maar óók zijn gevoelens de vrije loop mag laten. Uiteindelijk zijn wij de voorbeelden voor onze kinderen. Als zij ons zien huilen, gaan ze dat normaal vinden."

Black Men Talk

Je emoties laten zien, is jarenlang een struggle geweest voor Stevland. "Ik wist niet goed welke man ik was en wilde zijn. In vroegere relaties heb ik vaak mijn emoties opgekropt, tot de bom barstte. Daar heb ik mijn ex veel pijn meegedaan."

Hij ging in therapie, las veel boeken en begon samen met twee vrienden de stichting Black Men Talk. "Hier proberen we een safe space te creëren waar zwarte mannen een eerste stap kunnen zetten om te praten over wat hen dwarszit. Van mentale problematiek, angst voor vaderschap tot de worsteling met hun mannelijkheid. Zelf hebben wij een Afrikaanse achtergrond, daarom richten we ons op deze groep. Je leert dat je niet de enige bent en uiteindelijk niet weg kunt kijken van je emoties. Je moet erdoorheen voordat je kunt helen."

Superman-complex

Stevland ziet dat de mannen die bij Black Men Talk komen vaak last hebben van een 'Superman-complex'. "Ze hebben een ongezond verantwoordelijkheidsgevoel of overtuiging dat ze alles voor anderen moeten oplossen. Hierdoor vergeten ze vaak zichzelf. In het ergste geval ga je denken dat jij op de tweede plek hoort te staan en dat kan ook voor mentale problemen zorgen. Je onderdrukt je eigen behoeftes en gedachten."

Daar heeft Stevland ook jaren last van gehad. "Ik zie dat mannen dan sneller overcompenseren, omdat ze niet weten hoe ze hun gevoelens kunnen verwerken. Veel mannen die bij ons komen, grijpen als vluchtreactie naar drank, drugs of vrouwen. Daar zoeken ze eigenlijk de warmte en afleiding die ze missen en zelf niet kunnen uiten."

'Toxic masculinity'

Ook Stevland ziet veel mannen worstelen met een zekere identiteitscrisis. "Je hoort nog steeds een man te zijn die sterk in zijn schoenen staat, maar je moet je óók kwetsbaar opstellen," zegt Stevland. "Hoe doe je dat als je dat nooit is aangeleerd?"

Stevland hoort in zijn omgeving en de media steeds vaker over toxic masculinity. "Deze term wordt vaak gebruikt om de negatieve eigenschappen van mannelijkheid te beschrijven. Maar voor mij voelt het een beetje als het bashen van mannen die niet weten waar ze staan in de maatschappij."

De mannen die bij ons komen, zijn vaak de eerste groep mannen binnen hun familie die de grote stap zetten om geconfronteerd te worden met hun gedrag. Ze proberen een handleiding te maken hoe ze hun gevoelens op een gezonde manier kunnen uiten. Dat horen we juist te supporten. Ik ervaar mannelijkheid nu als de kans om jezelf elke dag te vernieuwen en verbeteren. Ik ben niet perfect, en wij mannen hebben zeker onze minpunten, maar het is belangrijk dat we daarbij stilstaan."

Javier (29) vindt het hoog tijd dat na vrouwen ook mannen emanciperen.

Als jongen van kleur had Javier (29) het niet gemakkelijk op de middelbare school. "Hoe je jezelf presenteerde was heel belangrijk want het bepaalde of je erbij hoorde. De typische macho jongen kreeg het grootste aanzien. Meisjes floot je na, daar moest je op jagen. Als je dat niet deed, viel je buiten de boot. Er werd ook vaak gescholden met het woord homo. Ik wist als eerstejaars niet eens wat dat was, maar wel dat het zogenaamd vies was. Dat je geen echte man was. Die zes jaar op de middelbare school voelde ik mij vaak alleen en niet begrepen."

Kwetsbaar opstellen

Tien jaar later is Javier onderzoeker bij Atria, het kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis, waar hij specialiseert in (gender)diversiteit. "Ik kwam uit de kast als biseksueel en heb het gevoel dat ik nu écht mezelf kan zijn," zegt Javier. "Wat ik soms nog lastig vind, is mij kwetsbaar opstellen. Daar komt vaak schaamte bij kijken: mag ik die ruimte innemen? Wat zullen mensen van mij denken?

En ik denk in het algemeen dat ik soms nog worstel met dat ik mij niet aan de traditionele norm van mannelijkheid houd. Daar hoort ook schaamte bij, en dat benoemen voelt als een taboe. Dat maakt dat het voor mij soms een hogere drempel is om echt mezelf te zijn. Ik zou het heel tof vinden als we op een gegeven moment de standaard normen en waarden van mannelijkheid en vrouwelijkheid los kunnen laten. Ik wil van die tweedeling af."

Wat is mannelijkheid?

Waaruit bestaat eigenlijk ons beeld van mannelijkheid? “Wat we weten uit ons onderzoek is dat dertig procent van de Nederlandse mannen tussen de 25 – 35 jaar een stereotyperend beeld heeft van mannelijkheid," legt Javier uit.

"Eigenschappen zoals daadkracht, dominantie, besluitvaardigheid en agressie worden vaker toegeschreven aan mannen. Meelevendheid, emotionele sensitiviteit, intuïtie en warmte aan vrouwen. Mannen moeten sterk zijn, jagen, altijd zin hebben in seks en niet huilen. Die opvattingen zijn er met de paplepel ingegoten en worden gedurende ons leven vaak bevestigd door leeftijdsgenoten, school en de media."

Invloed genderstereotype op levensloop

"De genderstereotypen en traditionele genderrolopvattingen hebben veel invloed op de studierichting, de beroepssector waarin mannen gaan werken én de taakverdeling in het huishouden," gaat Javier verder.

"In sectoren die gedomineerd worden door mannen, zoals in de ICT, landbouw en techniek, is bijvoorbeeld fulltime werken nog de norm. Mede hierdoor is het voor veel mannen lastiger om meer bij te dragen aan het huishouden of vaderschap, terwijl veel mannen dat wel zouden willen. Zo wordt de traditionele rolverdeling in stand gehouden."

Mannenemancipatie

De oplossing ligt volgens Javier in de emancipatie van de man. "We zouden mannen van begins af aan moeten leren dat je niet minder mens, of minder man, bent als je je emoties laat zien. Zo kunnen mannen meer nadenken over hun mentale gezondheid. We zijn toch vaak 'zorgvermijders’. Om hulp vragen is taboe. Dit wordt gelukkig steeds meer doorbroken."

In de media, muziek- en filmindustrie en op sociale media ziet Javier steeds meer verschillende aspecten van mannelijkheid. "Mannen hebben meer vrijheid dan ooit tevoren om andere vormen van mannelijkheid te ontdekken. En ook de politiek kan helpen met het veranderen van het beeld van mannelijkheid. De overheid gaat bijvoorbeeld het vaderschapsverlof verlengen. Het is een stap in de goede richting: zo kunnen mannen de vaderschapsrol meer toe-eigenen en hun zorgzame kant meer ontwikkelen."

Het is ook oké om macho te zijn

Javier ziet om zich heen dat er een groep mannen is die de keuzevrijheid beangstigend vinden. "Zij vragen zich af hoe ze nu man kunnen én moeten zijn in een samenleving waar je zoveel keuze hebt. Deze mannen wil ik aanmoedigen om de vrijheid als iets positiefs te zien. Het is ook oké om een macho man te zijn en je prettig te voelen bij meer traditionele normen. Zolang het maar je eigen keuze is en je het anderen niet oplegt. Dat mannen nu uitgedaagd worden om na te denken over hun eigen positie in de samenleving, hoe zij zichzelf presenteren in hun mannelijkheid en hoe ze dat willen uitdragen vind ik een positieve ontwikkeling."

Dossier Man Up!

Mannen zijn sterk en handig, fixen vrouwen, zijn lomp en janken niet. Een stereotypebeeld van de man. Klopt dat anno 2022 nog? Zijn mannen van nature jagers als het gaat om seks en flirten? En is het oké om je kwetsbaar op te stellen als man? Dat zoekt 3FM-DJ Andres Odijk samen met HUMAN uit in dossier Man Up! Check alle verhalen via 3FM.nl/manup.